Sem Presser lezing door Abbas
De Sem Presser lezing 2016 ‘Conflicts’, georganiseerd door de World Press Photo werd dit jaar gehouden door de Iraanse Magnum fotograaf Abbas, die volgens hem geen oorlogen vastlegt, maar conflicten. De lezing bestond voornamelijk uit een slideshow – soms met lange, stille pauzes – van zijn vele zwartwit foto’s, die hij in de loop van zijn lange carrier maakte.
“Oorlogen zijn niet alleen maar slagvelden ze maar hebben ook psychologische, politieke, sociale, economische en zelfs psychische aspecten. Al deze aspecten samen vormen het conflict. Als je spreekt over een oorlogsfotograaf, dan is hij meestal een slagveldfotograaf.” Abbas wilde zich nooit beperken tot het slagveld maar zocht naar alle aspecten die met het conflict te maken hebben.
Ondanks dat Abbas sympathieën had voor bepaalde groeperingen, wilde hij geen stelling nemen. “Ik ben wel een subjectieve fotograaf, maar ik wil wel eerlijk zijn en altijd meerdere kanten van het conflict in beeld brengen. Ik beschouw mezelf bovenal als een observator. Subjectief betekent dat je altijd een bepaalde uitsnede neemt, afhankelijk van je cultuur je onderwijs, je stemming en de ruzie die je de avond ervoor had met je vriendin.”
Hij reisde naar Vietnam, Afghanistan, Zuid-Afrika, Gazastrook, Cuba, Koeweit, en fotografeerde de revolutie in zijn eigen land Iran. Het grote verschil met de andere conflicten was dat hij in Iran ook direct betrokken was bij het conflict, want het was zijn eigen land en volk. Hij voelde het aanvankelijk ook als zijn eigen revolutie. Maar toen hij het verbrande lijk van een prostituee fotografeerde, begreep hij dat het niet langer zijn revolutie was.
“Het bijzondere van een oorlog is dat alles zeer intensief is. Alles wordt tien keer zo heftig, zowel het goede als het kwade.” Deze uitvergrote moraliteit heeft hem ertoe gebracht zich te specialiseren op religieuze conflicten. Hij fotografeerde verschillende religieuze gemeenschappen, van animisten tot boeddhisten. “God is een mooie manier om naar een maatschappij te kijken, want het heeft sociologische, politieke en psychologische aspecten.”
Uiteraard werd hem gevraagd waarom hij zwartwit gebruikt. Abbas: “Ik probeer de werkelijkheid niet weer te geven maar die juist te overstijgen, en verschillende lagen in mijn beelden te leggen. Zwartwit fotografie helpt je daarbij veel meer dan kleur.”
Abbas is niet de fotograaf van het beslissende moment, maar van ‘suspended moments’, (vastgehouden momenten). Niet de fotograaf Cartier-Bresson was hierin zijn voorbeeld maar de schilder Rembrandt. “Rembrandt was mijn eerste meester. Het genie van Rembrandt was dat hij zijn momenten niet bevroor, maar hij hield ze vast, alsof het ze foto’s waren.”
Zelf wil de oude meester niet gefotografeerd worden want dan wordt hij op straat herkend en kan dan hij meer werken. “Ik kan mezelf niet onzichtbaar maken, maar ik wel zoveel mogelijk anoniem blijven.”
Het was een lezing door een fotograaf van weinig woorden, die geen intellectuele vergezichten liet zien, maar de wereld van de degelijke, eerlijke en goed doordachte fotojournalistiek.