Groepsdieren of miljoenen individuen in de stad?
Hoe houdt de mens zich staande in de steeds groter groeiende steden? Vinden we als groepsdieren de basis van ons geluk in de grote steden of zijn we er juist eenzamer? Deze paradox heeft Bas Losekoot onderzocht in zijn Urban Millennium Project. Hij bezocht negen megasteden op verschillende continenten om te onderzoeken hoe mensen op straat acteren. De straat vormt het decor, met de stadsmens als acteur. Door zijn manier van belichten springen kleine momenten eruit, momenten die anders aan ons voorbij zouden zijn gegaan.
In 2011 ging het project van Losekoot van start. Vanuit een interesse voor de steeds verder gaande urbanisatie. Geschat wordt dat in 2030 zo’n 60 procent van de wereldbevolking in grote steden woont. Het project is overduidelijk geïnspireerd door de stedelijke theorie, maar is uitgewerkt in sociologie. Waar in het begin meer de nadruk op de architectuur lag, zoomt hij later meer in op het individu in de stad. Zijn beelden laten, op een haast intieme wijze, privé situaties in het publieke domein zien.
Evolutie
“Ik vroeg me af welke invloed de bevolkingsdichtheid heeft op de manier hoe we met elkaar omgaan. Als je kijkt naar de evolutie van de mens, wonen we nog niet zo lang in grote steden. Aan dit leven zijn we nog steeds niet helemaal gewend. Bijna iedereen heeft in een bepaalde mate last van pleinvrees. Dit zie je terug in de manier waarop mensen zich presenteren in de publieke ruimte. Ondanks ons verlangen om bij een groep te horen, sluiten we ons in drukke ruimten vaak voor de ander af. We verschuilen ons achter een masker, met oordopjes, zonnebril en telefoon en een blasé houding. Ook zie je in drukke straten een natuurlijk spel, een soort krachtenmeting: wie gaat aan de kant voor wie. Heel interessant vind ik dat.”
Eenzaamheid
“Na het bezoeken van die negen steden ben ik er nog niet over uit. Helpt het leven in de stad ons bij het aangaan van sociale contacten of worden we juist eenzamer? Onlangs zag ik op AT5 een item over eenzaamheid onder Amsterdammers. Uit een onderzoek van de GGD blijkt 1 op de 8 Amsterdammers zich extreem eenzaam te voelen. Ook al wonen we dichtbij elkaar, toch weten we vaak niet wat zich aan de andere kant van onze 10 centimeter dikke muur afspeelt.”
Lichtspel
Losekoot bezocht vanaf 2011 New York, São Paulo, Seoul, Mumbai, Hong Kong, London, Istanbul, Lagos en Mexico Stad. “De eerste foto’s heb ik in New York in het financial district gemaakt. Daarna ben ik gaan fotografen in steden op bijna alle continenten. De keuze voor de verschillende steden werd op de eerste plaats ingegeven door de bevolkingsdichtheid. Daarnaast gold de mate van mobiliteit, de dynamiek van voetgangers in het centrum van die steden, of ik aan de slag kon met mijn werkwijze. In het financial district in New York heb je veel smalle straten met gebouwen met spiegelende gevels. Dat levert een interessant lichtspel op. Door de spiegeling in de ramen van omringde kantoorgebouwen ontstaat een dubbel-licht situatie. Dit effect heb ik nagebootst in andere foto’s door gebruik te maken van artificieel licht. Het gebruik van flitsers benadrukt de capaciteit waarover fotografie beschikt: een moment te bevriezen. Zo worden momenten en gedragingen zichtbaar die anders niet opvallen in de snelheid van het stadsleven.”
Lagos
In Naarden zijn tijdens het Fotofestival 25 foto’s te zien die Losekoot maakte in Lagos, Nigeria. Deze stad behoort tot de grootste steden ter wereld, maar tegelijkertijd is er weinig over bekend. Het was lang de snelst groeiende stad van het Afrikaanse continent. In 2050 zou het wel eens de derde grootste stad van de wereld kunnen worden. “De bevolking is in Lagos niet heel erg gemengd met andere culturen Dat heeft verschillende oorzaken, bijvoorbeeld corruptie en het feit dat er weinig terecht is gekomen van politieke beloften. Het gevolg daarvan is dat mensen in Lagos veelal met oorspronkelijke leden van hun eigen stam bij elkaar wonen. De sociale codes worden door deze stammen bepaald. Iedereen kent elkaar, heeft een mening. Wanneer er iets gebeurd, dan bemoeit iedereen zich ermee. Dat maakte het voor mij lastig om daar te fotograferen. Dat kun je niet ongemerkt doen. Dus moest ik een andere methode verzinnen.”
Emotie
“Tegelijkertijd was Lagos de meest spectaculaire stad van mijn project om in te werken. Er gebeurt van alles. De stad is heel dynamisch. Emotie is alom aanwezig op straat. De vrouwen dragen tassen op hun hoofd en zijn gekleed in kleurrijke gewaden.” Een schril contrast met Londen. “Dat vond ik de meest afstandelijke stad. Ik heb daar een jaar gewoond tijdens mijn studie Photography and Urban Cultures aan Goldsmiths.”
Dorps
Ondanks zijn fascinatie voor wereldsteden heeft de fotograaf het in Amsterdam prima naar z’n zin. “Ook al is Amsterdam niet te groot en redelijk dorps, toch heeft het internationale allure. En het is klein genoeg om contact te maken met mensen op straat.”
Losekoot werkt, samen met Teun van der Heijden, aan een boek van dit project. Tot en met 18 juni is zijn werk te zien bij SBK KNSM-Laan in Amsterdam en op Fotofestival Naarden. Meer informatie: www.theurbanmillenniumproject.com.