Alfred Marseille: fictie in het kwadraat
Kunstenaar Alfred Marseille ziet Artificial Intelligence (AI) als een interessant, nieuw gereedschap voor zijn werk. Begin dit jaar werkte hij er voor het eerst mee en AI heeft hem aangenaam verrast. Drie nieuwe series, waarin hij zoekt naar abstract filosofische beelden, zijn het resultaat. En hij gaat ermee verder, zolang hij het spannend en boeiend vindt en AI hem blijft verrassen. “Met AI wordt alles anders, het wordt door zichzelf gegenereerd en is dus fictie in het kwadraat.”
Tekst: Madeleine Rood | Beeld: Alfred Marseille
Veelzijdig kunstenaar
Alfred Marseille studeerde filosofie aan de UvA en vanuit die invalshoek is hij in de beeldende kunst terecht gekomen. Hij is een veelzijdig kunstenaar en maakt installaties, foto’s, film, elektronische muziek en meer. “In al mijn werk gaat het over perceptie, waarneming,” vertelt hij. “Maar ook over wat je niet waarneemt. Samen met het Tropism Art & Science Collective maak ik werk dat zich als het ware in je ooghoek afspeelt. Als je ernaar probeert te kijken, is het verdwenen. Altijd was het idee dat de werkelijkheid veel meer is dan je in eerste instantie denkt. We zetten mensen graag op het verkeerde been.”
Logisch vervolg
Marseille begon dit jaar met AI. Voor hem was het een logisch vervolg op waar hij al mee bezig was. “AI put uit alle beelden die ooit op internet terecht zijn gekomen en maakt dus nieuw beeld op basis van bestaand materiaal. In de films die ik met de dichter Jan Baeke maak, gebruiken we vaak found footage: de films zijn deels samengesteld uit oude filmfragmenten waarmee we een nieuw verhaal vertellen. Ook in mijn fotowerk maak ik vaak montages, bijvoorbeeld in mijn serie boslandschappen. Die zijn opgebouwd uit verschillende gezichtspunten en details van één specifieke locatie. Samen vormen deze gezichtspunten een inventarisatie van wat zich daar op dat moment aandiende.”
Programma’s
Nadat de gemeente Amsterdam een oproep had gedaan om kunstwerken te maken voor de viering van het 750-jarig bestaan, ging hij het proberen. Hij gebruikte daarvoor twee programma’s: Stable Diffusion en Midjourney. “Ik wilde een beeld maken van hoe de stad er over 50 of 100 jaar uitziet. Vanuit filosofisch standpunt had ik al belangstelling voor AI. Het is immers iets wat niet door mensen wordt gemaakt. Met AI wordt alles anders, het wordt door zichzelf gegenereerd en is dus fictie in het kwadraat.” Hij probeerde beelden te genereren van Amsterdam onder water of als geplunderde stad, maar het resultaat viel tegen. “Te veel science fiction of fantasy en net niet boeiend genoeg.” Vervolgens is hij gaan experimenteren met abstracte, filosofische opdrachten.
Zoeken naar kwaliteit
Marseille wilde ongerijmdheden in de beelden brengen. “Ik had bijvoorbeeld als de opdracht ingevoerd: Hannah Arendt overdenkt het mysterie van geboorte en dood.” De uitkomst verraste hem: een zwart-wit foto van twee vrouwen die erg op elkaar lijken en bij een halve bol staan. “Dat vond ik erg spannend, maar ik wilde er ook variaties in aanbrengen, dus voerde ik dezelfde zin met mijn naam in. Daar kwam een serie heel andere beelden uit: twee mannen, misschien wel broers, die telkens een ander wonderlijk object lieten zien. Zoiets kon je echt niet verzinnen. Het riep ook de vraag op wat er gebeurde op die foto. Toen kreeg ik het gevoel dat dit perspectief bood. De resultaten waren erg rijk aan associaties en ik kon hier bovendien dingen mee, die ik op een andere manier niet eenvoudig voor elkaar zou krijgen. Om dit te maken moet je modellen hebben en een studio met lampen. Nu voer je alleen een tekst in. Dat moet je wel secuur doen, ook al krijg je voor dezelfde opdrachten soms heel verschillende foto’s.”
Hij moest lang zoeken totdat hij het kwalitatief goed vond. De imperfecties in de software vielen hem op. “Handen kloppen vaak niet helemaal. Ook kreeg ik foto’s van bijvoorbeeld vijf mensen die enorm op elkaar leken. Net een soort vijfling, terwijl ik dat niet had gevraagd. Heel vervreemdend en soms ook buitengewoon spannend. In het begin waren mensen ook vaak monsterlijke gedrochten. Je ziet nu al dat de software verbeterd is en leert van bestaande beelden. Het is de vraag of het daardoor ook interessanter wordt. Ik verwacht eigenlijk dat AI saaier en voorspelbaarder wordt. Het wordt steeds lastiger om verontrustende beelden te maken.”
Het meeste wat AI levert, vindt Alfred Marseille niet interessant. “Dan vraag je je af wat je ermee moet. Je moet echt goed kijken en selecteren. Vaak wordt het clichématig of juist te absurd, terwijl ik wil dat het raakt aan de werkelijkheid. Goede kunst zit op het snijvlak van fictie en realiteit. Met goede fictie laat je zien wat er werkelijk is. Ik wil beelden maken, waarbij je je afvraagt waar je naar kijkt.” Dat deed hij door onder meer fragmenten uit gedichten in te voeren of teksten met complexe tegenstrijdigheden, zoals bijvoorbeeld vreugde en verdriet in een opdracht. “Dan krijg je foto’s waarvan je niet precies weet wat het is, maar waar je ook niet klaar mee bent. Tegelijk kun je er van alles in herkennen, de hele cultuurgeschiedenis komt langs, ook omdat AI zich baseert op bestaande en dus herkenbare beelden.”
Eigen werk
Ook al rollen de beelden uit de computer, Marseille ziet ze als zijn eigen werk: “AI heeft het stempel van dat je het niet zelf maakt. Ik probeer er iets heel eigens van te maken. Ik werk veel met abstracte en vaak ook tegenstrijdige opdrachten, vermijd clichés, selecteer en bewerk de beelden. AI is voor mij gereedschap in een creatief proces om iets te maken wat op een betekenisvolle manier ongerijmd is en wat je verwondert. Daar zoek ik naar en dat vind ik ook bij AI.” Reden om ermee door te gaan. “De laatste tijd besteed ik meer aandacht aan de omgeving. Ik begin met een portret en creëer ook de ruimte er omheen.” Dat leverde een foto op van een man met twee kinderen in een non-descripte plaats met eigenaardige, niet-bestaande verkeersborden en een onverklaarbaar gat in de weg. “Een interessante foto, op het randje van bizar. Zolang AI mij blijft verrassen, ga ik ermee door.”
Over Alfred Marseille
Alfred Marseille (1961) studeerde filosofie aan de UvA. Hij werkt als grafisch ontwerper en media kunstenaar, maakt geluidskunst, film, video-installaties, lichtinstallaties en fotografie. Hij maakt deel uit van het kunstenaarscollectief Tropism Art & Science Collective en werkt samen met de dichter Jan Baeke onder de naam Public Thought. Zerp in Rotterdam is zijn galerie. www.alfredmarseille.nl en www.zerp.nl