Unseen 2015
Democratie van onderwerpen, stijlen en maten
Wie de fotografie in al haar breedheid en diversiteit wil ervaren heeft aan de jaarlijkse fotografiebeurs Unseen een onuitputtelijk, maar tevens verwarrend luilekkerland. Maar als het je gaat duizelen, kun je even doorlopen naar de boekenbeurs, die nu vlakbij het hoofdgebouw is neergezet, en kleinschalig en overzichtelijk is opgezet.
De hedendaagse trend dat fotografie story telling is kun je op Unseen wel vergeten. Niet dat er geen foto’s met verhalen zijn, hoogstwaarschijnlijk alleen maar, maar hier heet het niet zo. De kunstmarkt koestert andere waarden, die dichter gelieerd zijn aan de waarden in de wereld van de schilderkunst. Hier zou je de fotografie beter kunnen omschrijven als het grote onderzoek naar het medium, resulterend in een scala van onderwerpen, vormen, stijlen, maten. Over dat laatste, de maat, kun je je als bezoeker bij elk van de 55 galeries, die ieder een niche hebben in de ronde Westergasfabriek, bij de eerste blik meteen verbazen. Zie je bij de ene galerie kleine lijstjes van niet groter van een ansichtkaart, speels gerangschikt over de muur, bij een andere galerie, stuit je op afdrukken, die zo groot zijn dat ze nauwelijks op de toch al hoge scheidingwanden passen. Hier dus geen hegemonie van de grote foto’s, zoals in menig museum, maar een democratie van de uiteenlopende maten. In alle opzichten zijn de foto’s die je op Unseen zijn een uiting van de democratie van het medium. Alles is geoorloofd, alles is blijkbaar goed, mooi, interessant, alles is kunst, of althans alles kan het zijn.
In het Unseen Magazine gaat Sean O’Hagan in haar hoofdartikel What is photography hier ook op in. Zij schrijft dat de vraag wat fotografie nu eigenlijk is door alle festivals en beurzen heen echoot. “In een wereld waar foto’s worden gemaakt en in toenemende mate weer opnieuw worden gemaakt, in een nieuwe context worden gezet en worden gemengd met andere media, is het een vraag die nog harder klinkt in deze postmoderne, beeldverzadigde tijd van eindeloze verwijzingen naar elkaar.” Een lekkere volzin die niets anders zegt dan wat je op Unseen kunt aanschouwen: fotografie is een luilekkerland vol snoep waar iedere liefhebber zijn smaak kan vinden.
Je moet als bezoeker dan ook niet gaan kijken alsof je naar Huis Marseille of naar Foam gaat, waar je een expositie van een of meerdere fotografen gaat belijken. Nee, bij Unseen zou je moeten kijken met de ogen van een potentiele koper, want als je een idee zou willen krijgen van wat er momenteel op fotografiegebied gebied speelt, raak je het overzicht al gauw kwijt.
Zoals ook bij de vorige edities is er een keur aan galeries uit de hele wereld, die elk zijn eigen signatuur en daarmee een type fotograaf tentoonstelt. De Iraanse Ag Galerie laat onder andere de kunstenaar/fotograaf Mohammed Ghazali zien. Hij maakte polaroids met oud en verlopen materiaal van plekken waarop bloedige opstanden waren. Telkens bleek dat de rechterkant van de polaroid goed ontwikkelde en het linker gedeelte wit bleef, voor de kunstenaar symbolisch voor de dominantie van de rechtse regering. Het zijn codes, die je niet zomaar uit de beelden kunt lezen. En eigenlijk geldt dat voor veel fotografie die je ziet, die niet uit de bekende canon van de storytelling-stal komen. Veel fotografie die op Unseen getoond wordt, is een persoonlijke vertaling van de beleving van de kunstenaar, en een onderzoek naar de mogelijkheden om die in beeld om te zetten. Daarom is het goed dat het Unseen Magazine enkele kunstenaars heeft geïnterviewd over hun werk. Zo komt Cuny Jansen aan woord over haar portretten van Roma kinderen. Anouk Kruithof legt uit dat haar werk een antwoord is op de eis van geloofwaardigheid van de Instagram foto’s. Albarran Cabrera vertelt dat hij het concept van werkelijkheid onderzoekt. “Ons bewustzijn is een rimpel in het universum. Met elke foto is een rimpel geschapen.” Hideyuki Ishibashi verklaart dat zijn werk een uitdaging ten opzichte van de fotografie als een getrouwe reproductie, reden waarom hij collages maakt, waarmee hij de fotografie ontleedt in fragmenten. Noémie Goudal legt over haar werk uit dat de ‘storytelling’ drastisch veranderd is. Zij maakt landschappen, waarvan je net niet snapt waar en hoe ze gemaakt zijn, teneinde de eenduidigheid van het verhaal te ondermijnen.
Misschien is dat wel de leidraad, als er al een rode draad in de diversiteit te ontdekken zou zijn, dat de geloofwaardigheid en waarheidsgetrouwheid van de fotografie door de kunstenaars ongedaan wordt gemaakt, en wordt gebruikt in een zoektocht naar eigen ervaringen en gevoelens over het complexe leven.
Als potentiele koper zul je bij Unseen onwillekeurig ook af en toe op de prijskaartjes kijken, die overigens niet door alle galeries worden opgehangen. Soms kun je een kleine foto van pakweg een A4 voor € 1200,- aanschaffen, maar wordt het iets groter dan moet je rekenen op een prijs van enkele duizenden tot soms tegen de € 10.000,- De prijzen lijken natuurlijk hoog, maar zijn vergeleken met de schilderkunst nog steeds bescheiden. Wie wil collectioneren krijgt in de bijbehorende folders enkele tips: er zijn geen regels, wees niet bang om een vraag aan de galeriehouder te stellen, en doe je huiswerk (onderzoek de kunstenaar van jouw keuze). De fotomarkt blijkt relatief klein, zo blijkt uit een artikel in Unseen Magazine: slechts 2% van de wereldwijde kunstmarkt van $16 miljard. Maar de fotografiemarkt is groeiende. De totale waarde van verkochte foto’s steeg met 120% en het aantal verkochte werken steeg sinds 2009 met 30%. Unseen blijkt op een groeiende markt te zitten en dat is voor de fotografie goed nieuws. Maar als je een rapport leest over de inkomenspositie van de Nederlandse kunstenaars dan blijkt dat een deplorabele situatie te zijn. Er valt dus nog een hoop te winnen.
Geheel anders dan de exposities op Unseen is de boekenmarkt die wordt gedomineerd door de kleine doe-het-zelf uitgever. Het blijkt bij fotografen meer en meer door te dringen dat je boeken beter zelf kunt uitgeven dan het over te laten aan grote uitgeverijen. Zo trof ik Poike Stomps aan die in eigen beheer zijn boek Crossing Europe aan de man bracht, en zo was er de Italiaanse Valentina Neri die haar mini-uitgeverij Cesura met een fonds van 2 boeken vertegenwoordigde. Terwijl het grote geld bij de printverkoop zit, worstelen de boekenuitgevers zich nog steeds met weinig middelen door de crisis heen.
Unseen 18-20 september 2015, locatie: Westergastfabriek
Voor alle informatie http://unseenamsterdam.com
Deze 4e versie van Unseen heeft zich behalve op de hoofdlocatie ook uitgespreid over de hele stad. De vele sublocaties zijn door geheel Amsterdam verspreid.