Ode aan de aarde van Sabastião Salgado
Voor het eerst is in Nederland de fameuze expositie Genesis van de Braziliaan Sebastião Salgado te zien. De uitgebreide expositie in het Nederlands Fotomuseum te Rotterdam van meer dan vierhonderd foto’s was voor het eerst te zien in London in 2013. Genesis bezingt de grootsheid en de ongereptheid van de aarde, laat diersoorten zien die met uitsterven bedreigd worden en toont inheemse bevolkingsgroepen in diverse continenten. De expositie is de grootste uit de geschiedenis van de fotografie. Tot op heden zijn er drie-en-een-half miljoen bezoekers geweest in zevenenveertig verschillende musea. Meer dan voor de beroemde tentoonstelling Family of Man uit de jaren vijftig. Het gelijknamige lijvige boek Genesis is meer dan zeshonderdduizend keer gedrukt, een absoluut record op de markt van de fotoboeken.
Nadat hij was gestopt als econoom begon Sebastião Salgado een carrière als sociaal-documentair fotograaf. Hij maakte indringende beelden van de hongersnood in de Sahel, fotografeerde goudzoekers in Brazilië, deed het project Workers over menselijke arbeid en het project Migrations over wereldwijde migratie. Het fotograferen van menselijke ellende werd hem te zwaar met name na een serie over de burgeroorlogen in Rwanda en Congo voor zijn project Exodus. Salgado zei er later over dat hij zoveel geweld en leed had gezien, dat hij het geloof in de toekomst van de mensheid was verloren. Ook fysiek raakte hij ontregeld. Hij werd ziek en de dokter raadde hem aan op de boerderij van zijn vader in Brazilië uit te rusten. Het landgoed dat zijn vader hem had nagelaten bleek echter net zo ziek te zijn als hij. De ontbossing had het gebied kaal en dood gemaakt. Hij richtte zich samen met zijn vrouw Lélia op de herbebossing van het kale land. Samen richtten zij het Instituto Terra op, gericht op de herbebossing van het regenwoud. Vandaaruit kwamen zij op het idee een nieuw fotoproject te beginnen dat de schoonheid en de ongereptheid van de aarde zou bezingen als waarschuwing tegen te vernietiging van onze leefwereld: Genesis.
Salgado: “Wij, mijn vrouw Lélia en ik, hebben samen het hele verhaal van Genesis bedacht en uitgewerkt. Wij hebben in Brazilië een klein gedeelte van het oerwoud weer opnieuw beplant en vandaaruit kwamen we op het idee de planeet aarde af te reizen en te kijken wat nog ongerept en puur was. Toen wij onderzoek deden waren we erg verbaasd over het feit dat minstens 45 procent van de planeet nog ongerept is, zoals in het begin van de tijd. In acht jaar tijd heb ik tweeëndertig verhalen gemaakt, van de Noordpool tot de Zuidpool. Voor elk verhaal had ik gemiddeld twee maanden nodig om te fotograferen, en daarna één maand om de beelden uit te zoeken. Dus gemiddeld maakten we vier reportages per jaar. We hadden geen idee wat we zouden aantreffen want het was de eerste keer in mijn leven dat ik landschap en dieren zou fotograferen. Tot dan toe had ik in mijn carrière nog maar een diersoort gefotografeerd: de mens. Ik wist dus niet zeker of ik in staat was om dit thema te fotograferen. Ik wist hoe het was om voor een gezelschap van mensen te staan en foto’s te maken, maar ik wist niet hoe het was om voor een groep schildpadden of krokodillen te staan. Ik moest dus al die dingen leren. Maar uiteindelijk was het een hele bijzondere uitdaging.”
Salgado, een van de beroemdste fotografen, is een man van grote bescheidenheid. Van roem wil hij niets weten en hij spreekt ook niet graag over zichzelf als held, maar eerder als onderdeel van de grootsheid van de natuur. “Aan het eind van het hele project ontdekte ik dat de grootste reis die ik maakte niet naar de Noordpool of naar de Zuidpool was maar de reis in mijzelf. Ik ontdekte dat wij allen natuur zijn. Wij zijn één soort in het grote koninkrijk van dieren. Wij denken vaak over onszelf dat wij heel belangrijk zijn maar wij zijn net zo belangrijk als een kolonie termieten. Als wij verdwijnen, betekent dat niets voor de planeet. In het verleden zijn talloze diersoorten uitgestorven en dat heeft voor de ontwikkeling van de aarde ook geen specifieke gevolgen gehad. Toen ik dit project startte, was ik een grote pessimist. Toen ik het boek Exodus maakte, zag ik dat twintig jaar later alles nog steeds zo gebeurde. Daardoor was ik zeer teleurgesteld in de menselijke soort en wilde ik de fotografie achter me laten. We vertrokken naar Brazilië en begonnen met de herplanting van de bossen die in mijn jeugd nog bestonden. Wij hebben meer dan twee miljoen bomen en meer dan driehonderd soorten planten geplant. Zo kwamen wij op het idee om het project Genesis te beginnen.”
Genesis bestaat uit vijf onderdelen: het Zuiden, de Heiligdommen (onder andere de Galapagoseilanden, Madagaskar, Nieuw-Guinea), Afrika, De Noordelijke Ruimten, en de Amazone & Pantanal. Elk gebied heeft een eigen bijzondere plaats in het project.
Informatie over de tentoonstelling: www.nederlandsfotomuseum.nl/tentoonstelling/salgado/
Wil je meer lezen over Salgado neem dan een abonnement op Pf
