Kust als symbool voor Nederlandse organisatiedrift

In plaats van in een exotisch oord, wilde documentair en reisfotograaf Bert Spiertz een fotoserie in Nederland maken. Vier jaar lang maakte hij een fotografische reis langs de Nederlandse kust, van Cadzand tot het Groningse Nieuwe Statenzijl. “Ook al was het in eigen land, het was toch een soort ontdekkingsreis. Ik dacht dat ik de Nederlandse kust aardig kende, maar er waren toch veel plekken die me verrasten. Plekken waar voor je gevoel bijna nooit iemand komt.” Het resultaat van zijn ontdekkingsreis is gebundeld in het boek Man-made Coast. In de Amstelkerk in Amsterdam is tot 29 april de gelijknamige tentoonstelling te zien.

“In mijn fotografische loopbaan, die inmiddels zo’n dertig jaar beslaat, heb ik veel reisfotografie gemaakt. Vier of vijf jaar geleden wilde ik aan de slag met een project in Nederland. Ik was op zoek naar een goed thema, zocht een beetje verwantschap met de reisfotografie. Geïnspireerd door de foto’s van Martin Parr kwam ik op het idee om badplaatsen te fotograferen. Parr heeft daar een hele mooie serie over gemaakt. Na een aantal badplaatsen te hebben aangedaan, viel het resultaat me echter wat tegen. Onze badplaatsen hebben iets knulligs, het lijkt allemaal een beetje op elkaar. Er is weinig vergane glorie te ontdekken, zoals in de serie van Parr wel naar voren komt. Hetzelfde gold voor het publiek.”

Nieuw Statenzijl

“Inmiddels had ik al aardig wat van de kust gezien. Ik besloot het project breder te trekken. Het leek me interessanter om de hele Nederlandse kust in kaart te brengen, niet alleen de bekende badplaatsen. De Nederlandse kust is van het zuidelijkste puntje tot aan Nieuw Statenzijl 500 kilometer lang.”

De Nederlandse kust zegt iets over Nederland, vindt Spiertz. “De hele kust is door onszelf gecreëerd. Het is eigenlijk een symbool voor Nederland: we zijn een land van organisatie en planning. Eigenlijk zijn we overgeorganiseerd. De kust laat onze ziel zien. Letterlijk alles aan de kust is ontworpen, gepland en wordt beheerd. Tot aan de natuur aan toe. Een voorbeeld is de Slufter op Texel. Een natuurgebied dat beheerd wordt door Staatsbosbeheer. Zelfs daar is alles onder controle.”

Massatoerisme

De kust is aan het veranderen. “Vroeger was het vooral het domein van de scheepvaart, handel en visserij. De laatste jaren wordt de kust steeds meer het domein van het massatoerisme. Deze ontwikkeling gaat ontzettend hard. Je ziet steeds meer bebouwing langs de kust. Niet alleen strandtenten en strandhuisjes, maar ook grotere gebouwen van een aantal verdiepingen. Er liggen nog talloze plannen op de plank. Het is de vraag of we de kust niet teveel aantasten en te ver gaan. Met het boek vraag ik hier aandacht voor. De kust van België is wat dat betreft een gruwelijk voorbeeld. Een monocultuur van bebouwing en beton. Zo ver is het bij ons nog niet en zal het waarschijnlijk ook nooit komen. Maar we moeten wel zuinig zijn op wat we hebben. Er is nu nog genoeg rust en natuur om van te genieten. We moeten echter wel oppassen voor verrommeling.”

Het zien van de foto’s doet je pas realiseren in hoeverre de kust door de mens is gemaakt. Sprekend is het beeld van een shovel op een hoop met zand. “Dat is een beeld van zandsuppletie. Om ervoor te zorgen dat de stranden op de juiste hoogte blijven, zijn tonnen zand nodig, die met behulp van een shovel worden verspreid.”

Hondsbossche duinen

‘Het nieuwste stukje Nederland’ laat goed zien hoe ver de ‘regeldrift’ gaat. Tussen Petten en Camperduin is een nieuw strand en duingebied aangelegd, de Hondsbossche duinen. “Bij Petten en Camperduin heeft eeuwenlang een gat in de duinen gezeten. Daar is een enorme dijk gebouwd, een stenen dijk die de zee moet tegenhouden. Deze stenen dijk zou volgens de berekeningen echter niet meer afdoende zijn. De dijk zou moeten worden verhoogd of er zou een duingebied worden aangelegd. Men heeft voor de laatste oplossing gekozen. Twee tot drie jaar is er aan het nieuwe duingebied gewerkt. Daarmee is een nieuw natuurgebied ontstaan, waar fietsers en wandelaars gebruik van kunnen maken. Geweldig. Nu ziet het er nog heel nieuw uit, maar kom je over tien jaar terug dan denk je dat het er altijd is geweest. In plaats van aan zee, staat de dijk nu in de duinen.”

Typisch Nederlands is ook het beeld van de viskraam aan de vloedlijn. “Die foto heb ik in Zandvoort gemaakt. Wanneer het een beetje druk is op het strand, mogen viskramen stapvoets langs de vloedlijn rijden. Iedere viskraam heeft z’n eigen territorium. Ik maakte de foto overigens niet zozeer uit interesse voor de viskraam, maar vanwege de sporen in het zand die werden achtergelaten door de wagen.”

Diepte

Dit project in Nederland smaakt naar meer. “Het grote verschil met fotografie in het buitenland is de afstand. In het buitenland heb je maar beperkt de tijd, je moet alles één keer goed doen. In Nederland kun je vaker terugkeren naar een plek, bijvoorbeeld om te kijken hoe deze veranderd onder invloed van de seizoenen. Daarnaast ken ik Nederland beter, het is immers mijn thuisland. Daardoor is het makkelijker om de diepte in te gaan.”

Het boek Man Made Coast kost 39,90 euro (240 pages, hardcover, met teksten van journalist Thijs Broer, Ingmar Heytze en Bert Spiertz), is verkrijgbaar bij de boekhandel en www.spiertzfoto.com.

Bekijk ook dit item