Fotografische ontdekkingstocht in Hollandse kerken
“Ik ben niet religieus, maar wel kerkelijk,” aldus fotograaf Arjan Bronkhorst. “In Italië en Frankrijk mag ik graag de grote kathedralen bezoeken.” In Nederland heeft hij inmiddels ook heel wat geloofsgebouwen van binnen gezien. In opdracht van Museum Catharijneconvent en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed fotografeerde hij in anderhalf jaar tijd de interieurs van 100 Hollandse kerken. Inmiddels is er een prachtig boek verschenen, van maar liefst 400 pagina’s dik. Daarin aandacht voor typisch Hollandse kerken van verschillende perioden en verschillende geloofsrichtingen: katholiek, protestants en een aantal synagogen.
Bronkhorst publiceerde in 2013 een succesvol boek over grachtenhuizen in Amsterdam. “Het boek Grachtenhuizen is inmiddels in de 3e druk verschenen en daarmee een van de meest succesvolle self-publishing fotoboeken van de voorbije jaren. Het is vanwege deze publicatie dat ik benaderd ben voor dit boek. Kennelijk waren het Museum Catharijneconvent en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed gecharmeerd van mijn manier van fotograferen.”
“Ik probeer cultureel erfgoed en monumenten op een artistieke wijze voor het voetlicht te brengen. Vaak wordt dit type gebouwen een beetje gezapig en oubollig neergezet. Het moet er gezellig uitzien, met kaarsjes en kroonluchters aan, wat zorgt voor veel te veel geel licht. Ik probeer het juist wat strakker te maken. Ik haal zelfs iets van de kleuren eruit, om zo het beeld van verstilling op te roepen. Zodat het lijkt alsof de 17e eeuwse eigenaren van het huis net zijn weggelopen uit het beeld, in het geval van de grachtenhuizen. In de foto’s tracht ik ook de geuren en geluiden die ik ervaar, bijvoorbeeld van krakend hout of een donkere vochtige ruimte, weer te geven. Met mijn foto’s wil ik het Nederlands erfgoed weer tot leven brengen.”
“Dit was echt een uitzonderlijk project om te doen. De sfeer in de kerk, de ramen, het licht en de ruimte: dat is echt genieten voor een fotograaf. Veel grote kerken waren zelfs voor het publiek gesloten als ik kwam fotograferen. Dan was ik alleen in zo’n grote kerk. En ik mocht overal komen: van de catacomben en grafkelders tot hoog in het gewelf.”
Uit de meer dan tienduizend foto’s maakte de fotograaf een selectie voor het boek samen met vormgever Berry Slok. “De redactie koos daaruit zo’n twee tot drie foto’s per kerk.” In het vierhonderd pagina’s tellende boek is veel ruimte voor de fotografie. “Bij dit soort boeken dienen foto’s vaak als illustratie. In deze uitgave is het beeld minimaal even belangrijk als de tekst. Dat maakt het interessant voor een bredere doelgroep dan alleen kerkliefhebbers. Ook voor mensen met een belangstelling voor fotografie, kunst of architectuur is het boek boeiend.”
Het boek komt op een moment dat de Nederlandse kerk het lastig heeft. “In veel van de kerken waar ik ben geweest loopt het aantal leden van de parochie of gemeente terug. Gelukkig niet overal, in de bible belt neemt het aantal leden veelal nog toe. Maar in het bisdom Utrecht bijvoorbeeld voorzien ze in de komende 15 jaar een afname van het aantal kerken met meer dan 90 procent. Aartsbisschop Wim Eijk verwacht dat van zijn driehonderd kerken er mogelijk maar 20 open kunnen blijven.”
Veel kerken krijgen een andere bestemming. “Maar wat komt hiervan terecht? En hoe passend is het toekomstig gebruik? Het omvormen van het gebouw an sich is één ding. Het meest kwetsbaar zijn de interieur ensembles. Denk maar eens aan eeuwenoude religieuze kunstwerken en zeventiende-eeuws houtsnijwerk. Het behoeft aandacht om deze interieurs goed te behouden.”
Schatten herbergen
Het project heeft er voor gezorgd dat Bronkhorst nog meer doordrongen is van de waarde van kerken en hun interieur. Het boek laat goed zien welke schatten de Hollandse gebedshuizen herbergen. Het grote publiek is zich daar misschien wat te weinig van bewust. “Dat is ook de boodschap van het boek. Kerken in Nederland zouden meer open moeten zijn voor het publiek, om te laten zien welke schatten zij in huis hebben.”
Kerkinterieurs in Nederland – Wbooks, ISBN 9789462581265, 396 pagina’s, 463 foto’s, € 49,95
Meer informatie: www.kerkinterieurs.org en www.arjanbronkhorst.com.
