Archief van het tijdsbeeld
Veel in opdracht werkende fotografen denken dat hun werk geen eeuwigheidswaarde heeft en doen er weinig aan het te bewaren. Maar dat is onterecht. Door hun visie en technische vaardigheid leveren fotografen bijzondere beelden van hoe de wereld er ooit uitheeft gezien. Hun werk vormt een ooggetuigenverslag van wat mensen aten, welk servies en bestek ze gebruikten, met welke auto’s ze op vakantie gingen.
door Jan van der Schans
Om te voorkomen dat al dat beeldmateriaal verloren gaat en er archieven worden weggegooid werd Stichting 1000 Foto’s opgericht. Deze stichting wil beeldmateriaal van alle vakfotografen plaatsen in een toegankelijke en overzichtelijke beeldbank, met als enige beperking: 1000 foto’s per fotograaf.
Een verzameling van 1000 foto’s moet óók een beeld geven van de ontwikkeling van de fotograaf zelf. Dus als de gemiddelde carrière veertig jaar duurt, betekent dat zo’n 25 foto’s voor elk jaar. Jonge fotografen die deelnemen aan het project moeten beseffen dat ook zij beeldgeschiedenis schrijven en meewerken aan het vastleggen van een tijdsbeeld. Zij kunnen al meedoen als zij minimaal tien jaar professioneel werken.
Er ligt nog heel wat werk om al dat visuele erfgoed voor huidige en toekomstige generaties te behouden. Inmiddels zijn meer dan vijftig fotografen met hun archieven geregistreerd. Van veruit het grootste deel moet nog een complete selectie worden gemaakt. Wij verwachten dat dit aantal zal toenemen tot tweehonderd, wat een beeldbank oplevert van een groot aantal foto’s. Allemaal gemaakt door professionele fotografen, vaak specialist in hun eigen discipline. Daarnaast hebben we ook enkele bijzondere archieven van de ondergang kunnen redden en zichtbaar kunnen maken. Stichting 1000 foto’s bestaat nu één jaar en hoewel er op dit moment pas een gedeelte van de foto’s in de beeldbank is opgeslagen zien we toch al interessante beeldverhalen verschijnen die grote veranderingen in de samenleving zichtbaar maken.
In een hoek
In de loop van de jaren veranderden onze normen en waarden. Dat is bijvoorbeeld te zien in het modebeeld. Ander werk toont hoe radio’s en televisies van uiterlijk veranderden, hoe huishoudelijke apparaten efficiënter werden en hoe feestjes werden gevierd. Interessant is ook te zien hoe meerdere fotografen de ‘bekende Nederlanders’ op geheel eigen wijze vastlegden. Zag de één wat in een idealiserend portret, de ander vond het karakter belangrijker en weer een ander was van mening dat de BN-er een onderdeel moest zijn van het interieur. In de collectie is nog veel meer opgenomen, zoals het werk van Baron Hugo van Lawick, vroeger een van de belangrijkste wildlife fotografen/filmers ter wereld. Hij werkte voor National Geographicen woonde meer dan veertig jaar in Tanzania. Een belangrijk deel van zijn werk vormde de basis van natuurboeken die wereldwijd in grote oplagen zijn uitgegeven. Of fotowerk van Peter Charpentier, bekend van zijn vele publicaties in boekvorm en in tijdschriften, van wie helaas ook veel werk verloren is gegaan. Ook vertegenwoordigd is Tido Gideonse, een fotograaf die zijn camera dertig jaar geleden aan de wilgen hing en naar Indonesië vertrok. Zijn negatieven stonden jarenlang ergens in een hoek op de redactie bij De Telegraaf. Goed werk, dat niemand wilde weggooien, en gelukkig is dat ook niet gebeurd. Stichting 1000 foto’s heeft het gedigitaliseerd en voor iedereen toegankelijk gemaakt.
Rode lijn
De rode lijn in de verzameling is het tijdsbeeld dat fotografen tonen. Zo vinden we in het werk van Etienne van Sloun foto’s van John Lennon. Bij Frits Gerritsen kom je werkelijk alle bekende artiesten van weleer tegen, gefotografeerd op het toneel of voor brochures en affiches. Ook Guy van Grinsven is interessant om te noemen. Hij fotografeerde en filmde in New York 9/11. Iedereen heeft die beelden wel op het netvlies. Van Grinsven had het geluk aan zijn zijde. De afspraak was dat hij om tien uur, een uur na de ramp, zou gaan filmen vanaf de bovenste verdieping. Niet alleen de foto’s van de ramp zijn te vinden op onze site, maar ook de foto’s die hij tien jaar later maakte vanaf dezelfde plekken.
De collectie laat schokkende gebeurtenissen, maar ook heel gewone dingen zien. Productfotografie toont hoe modern ouderwets wordt, hoe voertuigen veranderen, hoe interieurs aan stijlen onderhevig zijn en hoe wijzelf beïnvloed zijn door reclamefotografie in de breedste zin van het woord. Daaraan hebben fotografen in belangrijke mate bijgedragen.
Een ander aspect is de veranderende invloed van de uitgebreide technische mogelijkheden van camera’s en de steeds betere kwaliteit van objectieven. Kortere sluitertijden en grotere diafragma-openingen zorgen voor steeds uitgebreidere creatieve mogelijkheden. Met de brede invoering van flitslicht kon praktisch alles worden vastgelegd. Niet alleen het gereedschap van de fotograaf was en is aan verandering onderhevig, ook de fotografische opvattingen zijn dat. Sinds de laatste eeuwwende kregen fotografen door digitalisering steeds meer vrijheid, zowel creatief als technisch.
Een verhaal dat nooit verveelt
Hoewel veel landelijke, provinciale en gemeentelijke instituten begrijpen dat het werk van veel fotografen deel uitmaakt van het erfgoed, zijn zij om tal van redenen niet in staat het te archiveren. Voor fotografen is het vaak moeilijk: het aanbod is groot en de mogelijkheden tot catalogiseren en archiveren beperkt. De Stichting 1000 foto’s is van mening dat er een plaats – een etalage, zo u wil – moet zijn voor alle fotografen. Ieder archief is welkom en juist die grote variëteit maakt de totale collectie een interessant verhaal. Een verhaal dat nooit eindigt en nooit verveelt.
Hoe werkt de archivering in de praktijk? Zoals gezegd zijn fotografen vaak niet actief bezig met hun archief. Als je hen vraagt om 1000 foto’s te selecteren, dan blijkt dat op allerlei problemen te stuiten. Ook het digitaliseren van het analoge filmarchief is vaak nog niet gerealiseerd. Als dat wel is gedaan, is het voorzien van informatie bij het fotomateriaal nog een hele klus. Omdat de beeldbank gemakkelijk doorzoekbaar moet zijn, dienen er trefwoorden en IPTC-informatie te worden toegevoegd. En natuurlijk mogen ook de copyrightgegevens niet ontbreken. Al met al een hoop werk, dat het beste door de fotograaf zelf kan worden uitgevoerd. Niet alles hoeft gelukkig in één keer te worden gedaan. Het kan in stappen worden verdeeld en over een langere periode worden uitgesmeerd. Bedenk daarbij: het uiteindelijke resultaat wordt spectaculair en geeft informatie over ongeveer honderd jaar fotografisch beeld, vastgelegd door professionele beeldmakers. Fotografen die nu meer dan tien jaar professioneel werken, kunnen zich aanmelden en starten met het plaatsen van beeldmateriaal als begin van hun online archief.
De kosten voor deelname aan het project bedragen eenmalig € 250, -. Daarnaast vragen wij een jaarlijkse bijdrage van € 25, -. Hiermee kunnen we de continuïteit van het platform garanderen. Stichting 1000 foto’s in een non-profitorganisatie en heeft geen eigen financieel belang. Voor meer informatie zie: www.1000fotos.org
Jan van der Schans is fotograaf sinds 1974. In 1983 startte hij, samen met andere vakfotografen het tijdschrift Professionele Fotografie. In 1985 werd dat Pf en tot 2007 was hij hiervan uitgever en hoofdredacteur. In 2004 werd hij mededirecteur van NIDF – Nederlands Instituut voor Digitale Fotografie.