Fotojournalisten zoeken andere inkomstenbronnen
Voor nieuwsfotografie en fotojournalistiek worden de laatste jaren steeds lagere prijzen betaald. Kranten hebben bijna geen vaste fotografen meer in dienst en het gage voor een foto bedraagt nog maar een paar tientjes. Op een bijeenkomst georganiseerd door de GKf, een platform voor kritische fotografen van Dupho, werd deze problematiek besproken onder het motto ‘De toekomst van de fotojournalistiek’. Enkele interessante inzichten delen we graag met je.
Tekst: Robert Theunissen
De prijs van een foto
In hun hoedanigheid als NVJ/NVF-lid hebben de fotografen Jan Everhard en Piet den Blanken in 2019 onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van de gemiddelde prijs die per foto wordt betaald. Aan fotografen werd toen gevraagd om financiële gegevens aan te leveren en daaruit bleek dat de prijs gedurende de drie jaar daarvoor met ruim twintig procent was gezakt, tot een lachbedrag van €16,89 exclusief BTW.
Die prijs bleef dalen en in 2022 werd een nieuw onderzoek gedaan. Er werd geprocedeerd om de prijs naar 31 euro per foto te brengen, maar er zijn nog steeds nadelige constructies voor fotografen. Als je op contractbasis voor het ANP werkt, sta je bijvoorbeeld rechten af en eigenaren van meerdere kranten, zoals DPG, behouden zich het recht voor om je foto’s in hun andere kranten door te plaatsen zonder extra betaling. Volgens Jan Everhard klopt soms de administratie niet en worden er bij het ANP vaker foto’s verkocht dan bij Pictoright wordt opgegeven. Hij pleit voor nader onderzoek hiernaar.
Minder betalen legitiem?
Het is twijfelachtig of het tij op korte termijn zal keren. Dat de prijzen voor fotojournalistiek dalen is een wereldwijd verschijnsel. Kranten voeren oplopende kosten en teruglopende verdiensten aan als oorzaken, maar dat door de proliferatie van fotografie en het voor iedereen bereikbaar worden van de techniek een beeld als gratis wordt gezien, is ook een factor en daardoor wordt het in de maatschappij als legitiem ervaren om fotografen steeds minder te betalen voor hun werk.
Commercieel werk doen
Veel Nederlandse kranten maken gebruik van dezelfde bronnen: ANP, Hollandse Hoogte, andere agentschappen, stockbureaus en gratis amateurbeelden. Voor illustratieve beelden komen daar nu AI-toepassingen bij. Alleen voor portretfotografie heeft een krant soms nog een eigen signatuur door de fotografen die exclusief worden gebruikt. Inmiddels hebben veel nieuwsfotografen het bijltje er al bij neergegooid en wie nog voor de krant werkt, beschouwt zijn publicaties voornamelijk als profielverhogende activiteit voor ander commercieel werk voor particulieren, bedrijven en instellingen, zoals bijvoorbeeld NRC-fotograaf Annabel Oosteweeghel ons vertelde.
Alternatieve vormen van inkomsten
Op de bijeenkomst waren twee fotografen uitgenodigd die weliswaar nog werken voor de krant, maar daarnaast met alternatieve vormen van fotografie inkomsten genereren: Reyer Boxem en Martijn Beekman, twee vooraanstaande en gelauwerde fotografen die jarenlang het Nederlands nieuws opluisterden voor krantenlezers.
Fotograaf Reyer Boxem
Reyer Boxem werkt voor Trouw, NRC, Elsevier en De Groene Amsterdammer. Hij verliet in 2020 het Dagblad van het Noorden omdat de fotografen een wurgcontract werd aangeboden toen het was overgenomen door de Mediahuis Groep (tegenwoordig Mediahuis Noord), waarbij ze afstand moesten doen van hun rechten voor archiefverkoop. “Ja, raar misschien om voor bladen met tegengestelde politieke signatuur te werken, zegt hij als het publiek fronst bij het zien van zijn opdrachtgevers, maar je kunt tegenwoordig niet meer zo kieskeurig zijn.
Triomfantelijk laat hij zijn laatste afrekening zien van het ANP: een van de meest verkochte foto’s van Boxem: een illustratieve foto van een meisje met een Ritalinpilletje op haar tong is verkocht voor €1,30 en daar blijft voor de fotograaf 65 cent van over. “Dit is echt een evergreen”, zegt hij lachend. “Ik heb eigenlijk geen ambitie en hoef niet per se een boek uit te geven, een prijs te winnen of me aan te sluiten bij een prestigieus agentschap. Vroeger dwaalde ik een paar uur bij mijn onderwerp rond en maakte er al improviserend publiceerbare beelden van. Dat doe ik nog steeds, maar ik heb me de afgelopen tijd toegelegd op het werken voor scholen. Voor hun websites, publicaties en sociale media maak ik geënsceneerde foto’s. Daarop zie je leerlingen bijvoorbeeld in het CKV-lokaal zitten met rokende soldeerbouten. Ik richt de scène in, bepaal mijn standpunt, regisseer de leerlingen en maak foto’s. Ik vind het leuk om dit te doen en het betaalt beter.”
Fotograaf Martijn Beekman
Martijn Beekman heeft het anders aangepakt. Hij werkt niet meer voor kranten of een persbureau, maar fotografeert voor de Rijksoverheid, de Provincie Zuid-Holland, de Gemeente Den Haag en het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Daarnaast heeft hij zich toegelegd op de huwelijksfotografie. “Huwelijksfotografie is een vorm van reportagefotografie en omdat ik als een fotojournalist te werk ga, krijg je andere beelden dan van een doorsnee huwelijksfotograaf. Op mijn website staat naast het journalistieke werk een gedeelte met huwelijksfotografie en ik merk dat mensen mij vragen voor mijn reportageachtige manier van werken. Zo bouw ik gaandeweg een nieuwe klantenkring op.”
Daarnaast dingt Beekman mee in aanbestedingen van de Rijksoverheid. “Als je voor een dergelijk project mag werken, kun je een uurprijs ontvangen van rond de 120 euro, het bedrag voor een standaard Europese aanbesteding”, zegt hij. “Je moet dan met meerdere fotografen een pitch doen voor een bepaalde opdracht en op schrift je aanpak uit de doeken doen. Het heeft wel iets weg van een subsidieaanvraag en voor sommige opdrachten genereer je een heel pak papier.” In Nederland zijn er verschillende overheidsinstanties, non-profitorganisaties en bedrijven die regelmatig fotografie-opdrachten aanbesteden. Je kunt bijvoorbeeld contact zoeken met culturele instellingen, zorginstellingen, universiteiten en hogescholen. Op de websites van de Rijksoverheid en de Gemeenten kun je hun aanbestedingstrajecten voor fotografie vinden. Op het platform TenderNed worden veel aanbestedingsronden aangekondigd en je kunt je daar ook inschrijven voor relevante meldingen op jouw interessegebied.
Internationaal speelveld
Nederland is een klein land en media in het Nederlands hebben per definitie weinig bereik en lezers. Er zijn ook tenderplatforms die zich richten op Europese aanbestedingen in de categorie fotografie, bijvoorbeeld Tenders Electronic Daily (TED), Tenders Electronic Daily Supplement (TED-S), en het Europese aanbestedingsplatform. Fotograaf Jan-Joseph Stok, die al decennialang werkt voor internationale media benadrukt dat Nederlandse fotografen zichzelf in de vingers snijden als zij voor Nederlandse media blijven werken.
Stok: “Tijdens mijn opleiding aan de Deense Aarhus Art Academy benadrukten docenten dat je ernaar moet streven om een project meerdere malen door te verkopen. De projecten die ik in Afrika fotografeer, kosten gemiddeld 250 euro per dag, dus daar moeten ook meer verdiensten tegenover staan. Internationale media beperken bovendien je rechten niet. Als reportages worden doorverkocht, krijg je gewoon betaald. Wat ik Nederlandse fotografen op het hart zou willen drukken, is: richt je blik op internationale media, ook al wil je niet reizen. In Nederland gebeurt veel dat interessant is voor het buitenland, het ICC zit hier bijvoorbeeld, Nederland wordt internationaal als vooruitstrevend gezien en er zijn hier vooraanstaande bedrijven die interessant zijn voor buitenlandse media. Fotografie is bovendien een internationale taal, dus the world is your playground.”
Dit artikel stond in Pf Fotografie Magazine nummer 2 van 2024. Het is iets aangepast voor online publicatie.