Helena van der Kraan overleden op haar 80e verjaardag
“Met grote verslagenheid geven wij, mede namens haar echtgenoot Axel van der Kraan, kennis van het overlijden van kunstenaar-fotograaf Helena van der Kraan (1940-2020). Helena overleed zondag 14 juni, op de ochtend van haar tachtigste verjaardag en in het bijzijn van haar geliefde Axel, na een kort ziekbed in het Franciscus Gasthuis in Rotterdam aan de gevolgen van kanker,” schrijft Wim van Sinderen.
Conservator Wim van Sinderen, die meer dan dertig jaar met de kunstenaar heeft samengewerkt, verklaart: “Helena van der Kraan behoort tot de grootste fotografen die Nederland sinds de jaren 70 heeft gekend. Haar oeuvre strekt zich uit over vijftig jaar en wordt gekenmerkt door een ingetogen vorm van visuele poëzie. Haar onnadrukkelijke, subtiele stijl van vastleggen wordt in fotografenkringen hogelijk gewaardeerd. Bij het grote publiek bleef zij nagenoeg onbekend tot haar onlangs verschenen ‘berenboek’ Portretten / Portraits en de bijbehorende tentoonstelling Beer & Teddy, een intrigerend actueel project over oude teddyberen, die zij vastlegde zoals zij ook mensen portretteerde.”
Helena van der Kraan wordt in 1940 in Praag geboren als Helena Jirina Maazel. Vlak na de mislukte opstand in 1968 in het voormalige Tsjecho-Slowakije, wijkt zij uit naar Nederland waar zij, oorspronkelijk opgeleid tot graficus en schilder, wordt aangenomen bij Ateliers ’63 (tegenwoordig de Ateliers), de gerenommeerde postacademische kunstopleiding. Hier ontmoet zij de beeldhouwer en graficus Axel van der Kraan (1949). In de jaren 1970-1990 werken zij samen aan uiteenlopende projecten, zoals installaties en sculpturen. In 1970 koopt zij haar eerste camera en begint met fotograferen, aanvankelijk om hun gezamenlijke projecten te documenteren. Maar al gauw wordt de fotografie haar voornaamste medium. In 1978 organiseert het Kunstmuseum een grote tentoonstelling van het kunstenaarskoppel. Sindsdien is er altijd een warme band geweest tussen het echtpaar Van der Kraan en het museum. In 1986 krijgt Helena in hetzelfde museum haar eerste solotentoonstelling. In 1989 worden Helena en Axel van der Kraan als duo onderscheiden met de Hendrik Chabot Prijs. In 2005 organiseert Fotomuseum Den Haag een grote overzichtstentoonstelling van Helena’s fotowerken ter gelegenheid van haar 65e verjaardag. Helena’s werk is onder meer opgenomen in de collecties van Rijksmuseum Amsterdam, Stedelijk Museum Amsterdam, Museum Boijmans Van Beuningen en Kunstmuseum Den Haag.
Gedurende vijftig jaar fotografeert Helena van der Kraan voornamelijk vrienden, bekenden en alledaagse situaties die zij in haar omgeving aantreft. Altijd heeft zij gewerkt vanuit een persoonlijke relatie tot haar onderwerpen. Haar fotografische stijl kenmerkt zich door subtiliteit en verstilling en het gebruik van gelijkmatig, natuurlijk licht. Haar analoge foto’s, die veelal in zacht en grijzig zwart-wit vakkundig door haar zijn afgedrukt, bezitten een buitengewone directheid en strengheid wat compositie en kadrering betreft. Ondanks haar grote sociale betrokkenheid, had Helena als kunstenaar een sterke voorkeur voor de formele aspecten van de fotografie zoals vormen, patronen en lijnen. Haar grafische achtergrond heeft zij hiermee nadrukkelijk laten doorschemeren.
Wij verliezen met Helena van der Kraan niet alleen een begaafd kunstenaar, maar ook een dierbare vriendin.
Wim van Sinderen (conservator Fotomuseum Den Haag) en Benno Tempel (directeur Kunstmuseum Den Haag).