Mona Alikhah: ‘Ook veilig zonder hoofddoek’
Sinds 1979 mag geen vrouw in Iran zonder hoofddoek over straat. Deze beschermt haar tegen ongewenste aandacht van mannen. Maar is dat wel echt zo, vroeg fotografe Mona Alikhah zich af. Jaren geleden verhuisde ze vanuit Iran naar het Westen, maar ze gaat elk jaar terug. Ze zag het land veranderen. Zo werd onder meer de moraal rond kleding voor vrouwen soepeler. Vrouwen met make-up zijn geen uitzondering meer. Alleen de hoofddoek of hijab bleef, maar zorgt deze nu echt voor bescherming?
Mona woont al twintig jaar in het Westen. “Mijn vertrek komt niet voort uit politieke redenen. Daarom kan ik elk jaar teruggaan om familie te bezoeken. De meeste tijd gaat doorgaans op aan familiebezoeken, maar als ik de kans heb, maak ik foto’s. Meestal fotografeer ik het dagelijks leven.”
Sancties
Tijdens haar laatste bezoek eind vorig jaar was de sfeer in het land bedrukt, mensen waren angstig en onzeker. Aanleiding was het opnieuw opleggen van economische sancties door Amerika. “Nooit waren de wisselkoersen in Iran hoger, de economische groei stokte en de mensen stonden onder druk. De mensen waren wanhopig, ik had medelijden met ze.” Te midden van al die onzekerheid en spanning gold echter nog steeds de verplichting om de hoofddoek te dragen. “Iran is het enige land in de wereld waar vrouwen, ook toeristen, een hoofddoek moeten dragen.”
En zo krijg je de ogenschijnlijk tegenstrijdige situatie waarin vrouwen in plaats van wijde kleding die rondingen verbergt, nu modieus en met veel make-up over straat gaan. Steeds meer vrouwen komen in verzet tegen de verplichting om een hijab te dragen. Ze willen zelf uitmaken of ze een hoofddoek dragen of niet. Met de strijd tegen de hoofddoek wordt tevens aandacht gevraagd voor gelijke rechten voor vrouwen.
Overbodig
Voor Mona is het dragen van een hoofddoek in Iran een gewoonte. “Ik heb altijd geleerd dat de hoofddoek er is voor mijn bescherming, maar daar geloof ik niet in. Met hoofddoek heb ik me soms even ‘bloot’ gevoeld als zonder. Ook met hoofddoek kun je het gevoel hebben dat mannen je met hun ogen uitkleden. Mijn moeder leerde me om op te komen voor mezelf, om mezelf te beschermen. ‘Je bent als het ware zelf een geweer,’ zei zij altijd. Met de soepel wordende moraal omtrent kleding is de hoofddoek helemaal overbodig. Wanneer je een doorzichtig jurkje draagt, waarbij je je bh kunt zien zitten, wat heeft een hoofddoek dan voor zin?”
Daarom besloot de fotografe tijdens haar laatste bezoek een fotoserie te maken met een jonge vrouw die haar mening deelt. “Ze is nu 24 jaar, ik heb haar zien opgroeien. Ze is heel artistiek en zit in de muziekwereld. Voor haar is het lastig om haar stem te laten horen. Ze is geboren na de revolutie, dus ze weet niet beter dan dat ze een hoofddoek moet dragen, terwijl ze het liefst ‘vrij’ over straat zou gaan. Jezelf kunnen zijn, ook op straat, dat is haar wens. Net als voor mij voelt de hoofddoek voor haar soms als een vorm van bezoedeling.”
De kans om jezelf te zijn, je bloot te geven en hun visie over de hoofddoek verbeeldden ze in een fotoserie. “De samenwerking ging heel intuïtief, ze voelde goed aan wat ik wilde laten zien. Als je een goed mens bent, hoe je je niet per se te beschermen met een hoofddoek of gewaad. Ook zonder hoofddoek voelen we ons veilig. We staan achter ons lijf en onze gedachten.” Het zijn beelden die gezien mogen worden. “Overal, maar niet in mijn geboorteland, Iran. Ik maak niet opzettelijk een serie die niet in Iran getoond mag worden, maar helaas is er een revolutie nodig om de beelden daar te mogen laten zien.” Meer informatie: www.monavid.com.