Hans Eijkelboom – Identiteiten 1970 – 2017
Dit najaar toont het Fotomuseum Den Haag een groot retrospectief van Hans Eijkelboom. Het oeuvre van deze kunstenaar en fotograaf, dat ruim 40 jaar beslaat, kenmerkt zich door een voortdurend onderzoek naar de constructie en interpretatie van identiteit. Tot zijn bekendste werken behoren zijn fotoseries van mensen in winkelstraten van wereldsteden. De tentoonstelling Identiteiten 1970 – 2017 toont zowel Eijkelbooms vroege werk uit de jaren ’70 als zijn meest recente straatfotografie, waaronder een nieuwe serie van winkelend publiek in de binnenstad van Den Haag.
Al meer dan 25 jaar fotografeert Hans Eijkelboom (Arnhem, 1949) bijna dagelijks de rusteloze massa’s die in binnensteden aan hem voorbij trekken. Met zijn camera voor de borst zoekt hij naar relaties en overeenkomsten in uiterlijk en gedrag van toevallige voorbijgangers. In de series snapshots die zo ontstaan springen de overeenkomsten als eerste in het oog: groene parka’s met blauwe spijkerbroek, denim rokjes met zwarte leggings, Rolling Stones T-shirts of mouwloze ruitjeshemden. Pas in tweede instantie zie je ook de moeite die iedereen heeft gedaan om een eigen combinatie te vinden of op een andere manier een eigen draai te geven aan het dominante modebeeld van het moment. Dit werk, dat inmiddels uit een kleine 6000 Fotonotities bestaat, laat zien hoe moeilijk het is om binnen de kaders van de consumptiemaatschappij onze behoefte aan eigenheid vorm te geven.
Debuut
In de jaren 70, toen de jonge Eijkelboom aan het begin van zijn carrière stond, bevond de conceptuele kunst zich op een hoogtepunt. Kunstenaars die behoorden tot deze stroming stelden niet de materiële uitvoering van een kunstwerk centraal, maar benadrukten het belang van het concept en idee. Ze verwierpen daarmee de meer traditionele kijk op kunst, waarbij het object het uitgangspunt is. In het verlengde hiervan stelden sommige kunstenaars het onderscheid tussen hoge en lage kunst aan de kaak.
Conceptueel
Fotografie was een belangrijk medium binnen deze ontwikkelingen: snapshots en kiekjes betraden voor het eerst het domein van de kunst en stelden de kunstenaar in staat minimale aandacht te besteden aan de materiële vervaardiging van een werk. De conceptuele kunst had grote invloed op Hans Eijkelboom, die debuteerde op de beroemde tentoonstelling ‘Sonsbeek buiten de perken’ (1971), waar werk te zien was van conceptuele kunstenaars als Carl Andre, Robert Smithson en Ed Ruscha.
Het onderwerp
In zijn vroege foto’s is Eijkelboom vaak zelf het onderwerp. Voor Met mijn gezin (1973) vroeg hij moeders met twee kinderen om samen met hem op de bank te zitten voor een foto. Het resultaat is een serie ‘familiekiekjes’, die afzonderlijk authentiek ogen, maar naast elkaar tentoongesteld vragen oproepen over de inwisselbaarheid van de vader in het gezin.
Voor de serie Mooi (1979) onderzocht Eijkelboom de oordelen die buitenstaanders over elkaar hebben. Hij vroeg een willekeurige passant om op straat een ‘mooi’ iemand aan te wijzen. Daarna maakte hij een portret van de aangewezen persoon en vroeg vervolgens hem of haar hetzelfde. De serie eindigt wanneer de gefotografeerde persoon niemand kan vinden die hij mooi vindt.
Fotoboeken
Veel van Eijkelbooms werk is verschenen als fotoboek. Tot zijn bekendste boeken behoren ‘In de Krant’ (1978), een publicatie van krantenfoto’s waarop Eijkelboom steeds als figurant is te onderscheiden, ’10-Euro Outfits’ (2010) met dertig portretten van de kunstenaar zelf, gekleed in outfits van maximaal 10 euro en ‘People of the 21st Century’ (2014), een bundeling van zijn Fotonotities gemaakt in vijftig verschillende steden. In Fotomuseum Den Haag zijn de originele werken te zien die aan deze boeken ten grondslag liggen.
Publicatie
Bij de tentoonstelling verschijnt een drietalige (Engels, Nederlands en Duits) catalogus, getiteld ‘Photo Concepts 1970 ?..’ In dit overzichtsboek zijn meer dan zestig werken en fotoseries van Hans Eijkelboom opgenomen (Uitgeverij Snoeck).