‘Afkijken’ van grootmeesters in de schilderkunst
Frans Franciscus (1959) is schilder, Rienus Gündel Franciscus (1967) is vormgever. Samen vormen ze het duo Franciscus & Franciscus. Sinds 2012 werken ze samen aan ‘After Memling’, een serie portretten geïnspireerd op het werk van portretschilder Memling. Aan de portretten, hoewel ze schilderachtig lijken, komt geen verf of kwast te pas. “De foto’s zijn digitaal geconstrueerde collages die samengesteld worden uit soms wel vijftig verschillende opnames. Ze worden opgebouwd in verschillende lagen.” Een selectie uit hun werk is van zaterdag 28 januari tot 11 maart te zien bij Galerie Pennings.
De serie is vanuit toeval ontstaan. “Toen wij in 2009 in Brugge de overzichtsexpositie van Memling zagen, raakten we geïnspireerd. Frans maakte daarna een flink aantal op Memling geïnspireerde schilderijen. Voor één daarvan fotografeerde hij Rienus. Met deze foto begon het. Rienus ging er mee experimenteren door onder andere een achtergrond achter het portret te monteren. Dat pakte zo goed uit dat we besloten ook een portret van Frans te maken. Daarna nodigden we wat vrienden uit, kleedden ze met spul uit onze eigen kast en knipten zelf hun haren. Vervolgens een aantal vriendinnen. Daarvoor hadden we mensen nodig voor haar, make-up en styling. Daarmee kwamen we een stapje dichter bij het creëren van een professionele fotografiestudio. Omdat wij allebei in het verleden in de fotografie- en filmbranche hebben gewerkt, was het een soort thuiskomen,” aldus het duo.
Visionair
“Memling was in zijn tijd een visionair portretschilder. Zijn doeken komen op ons bijna surrealistisch over door de extreme scherpte en de trompe l’oeuil elementen in zijn werk. Oude meesters zijn altijd onze grootste inspiratiebron geweest. Memling is dat zeker voor onze gezamenlijk portretten. Maar we ‘kijken ook af’ bij andere beroemde grootmeesters zoals Bronzino en Luini of modernere figuren als Dix en Christian Schad. Staan op de schouders van je voorgangers is één van onze motto’s.”
“In onze foto’s komen kenmerkende elementen van Memlings werk terug. De extreme scherpte bijvoorbeeld en het gebruik van landschappen en interieurs in de achtergronden. Ook zie je bij ons handen die leunen op de rand van de foto, net zoals ze bij Memling leunen op de rand van het schilderij.”
Italianiserend
Het duo werkt sinds 2012 aan de serie die portretten omvat van uiteenlopende personages. “De eerste werken tonen random gekozen personages. De modellen kwamen uit onze nabije omgeving. Later is een serie ontstaan die we ‘Italianiserende portretten’ noemen naar het 17e-eeuwse genre Italianiserende landschappen. Hierbij werden Italiaanse elementen in Nederlandse landschappen geplaatst. Onze modellen, jonge mensen die op dat moment actief waren in het Amsterdamse kunstcircuit, zijn afgebeeld tegen achtergrondmateriaal dat we op verschillende locaties in Italië hebben geschoten.” De foto’s van de modellen zijn op verschillende locaties gemaakt. “Het merendeel is in de studio in Amsterdam gefotografeerd, maar we hebben ook geschoten op Curaçao en in New York.”
Taj Mahal
Achtergrondmateriaal komt van vier verschillende continenten. “Wanneer we reizen maken we alleen nog maar foto’s die we kunnen gebruiken voor onze portretten. Dat ziet er voor de omstanders vaak een beetje vreemd uit: zij begrijpen niet waarom je dat rare hoekje van die trap in het Central Park of juist dat onherkenbare begroeide stukje van Taj Mahal fotografeert. Een portret bestaat bij ons per definitie uit elementen die op meerdere locaties zijn geschoten.”
“In 2015 zijn we vier maanden in Curaçao geweest. Daar hebben we karakteristieke Curaçaoënaars gefotografeerd. Het resultaat was een serie van vijftien warm-gekleurde archetypische portretten, die al de hele wereld over hebben gereisd.”
Schetsfase
“Nu zijn we bezig om nieuwe werken te maken in opdracht van curator Guus van den Hout. Hij organiseert in september de Religieuze Biënnale in Oosterhout. Daarvoor zijn we amper uit de schetsfase. Maar we gaan voor deze serie zeker nieuwe experimenten aan, door bijvoorbeeld verder uit zoomen op het model en profiel portetten te maken. Dat is voor ons al een reuze stap. We laten zo de specifieke Memling compositie achter ons.”
In opdracht
Het duo maakt de portretten ook in opdracht. “In principe kan dus iedereen model staan. Het merendeel is echter werk wat we zelf willen maken. Dat verkopen we als autonome kunstwerken. Hiervoor zoeken we karakteristieke koppen die we in ons ‘verhaal’ een personage of rol kunnen laten spelen. Hoe dat verhaal zich ontwikkeld is organisch en abstract. De kijker kan en mag er zelf ook iets bij bedenken, want we staan er immers meestal niet naast om zelf uitleg te geven.”
De kunstenaars werken nauw samen. “Alles gaat in overleg. Rienus is meer stylist en beeldbewerker en Frans drukt meestal de knop van de camera in. Maar bij alles wat we doen kijken we over elkaars schouders. Er gebeurt niets zonder dat de ander het heeft gezien. Van het achtergrondmateriaal weten we meestal niet meer wie van ons het heeft geschoten. Wij zijn al twintig jaar samen en hebben ons altijd met elkaars disciplines bemoeid. Ook door elkaar onze ongezouten mening te geven. Daardoor zijn we zo’n symbiotisch duo geworden dat de stap om gezamenlijk werk te maken voor ons volkomen natuurlijk was.”
Expositie
Van 28 januari tot 11 maart is werk uit de serie ‘After Memling’ te zien bij Galerie Pennings. “Voor deze expositie hebben we een ruime selectie aan foto’s ingeleverd uit de gehele periode. Maar omdat kunstenaar en opdrachtgever Guus Koenraads de curator is, heeft hij de vrijheid keuzes te maken en te doen wat hij goed acht. Dat wil zeggen dat als we straks bij Pennings komen, het voor ons ook een verrassing is wat we te zien krijgen. Heel spannend!” Meer informatie: www.fransfranciscus.nl.