De vergeten oorlog in Sri Lanka

‘Under the Palmyra tree’ vertelt het verhaal van de Tamil gemeenschap in het noorden van Sri Lanka. De Tamils gingen bijna dertig jaar gebukt onder een burgeroorlog. Een oorlog die in het westen nauwelijks bekend is en die, met het bloeiende toerisme in centraal – en zuid Sri Lanka, door de overheid zoveel mogelijk toegedekt wordt. Doel van fotograaf Bram Schilling is dan ook om voor een grotere bekendheid van het conflict èn het lot van de Tamils te zorgen.

“Mijn eerste reis in Sri Lanka was in 2012. Ik was daar als toerist. Op dat moment wist ik bijna niets van het conflict. Het was drie jaar na de oorlog en het noordelijk deel, waar de Tamils wonen, was grotendeels afgesloten voor toeristen. Door het redden van een straathond kwam ik in contact met de Tamils. Zo kwam ik voor het eerst iets te weten over het verleden van deze mensen. Het langlopende conflict kwam in 2009 met veel geweld ten einde. Daarbij zijn veel burgerlijke slachtoffers gevallen. In de jaren daarna heeft de Sri Lankaanse overheid haar best gedaan de oorlogsmisdaden en genocide te verbergen. Door bijvoorbeeld sporen van oorlogsmisdaden weg te halen. In het noorden kun je op verschillende plekken echter nog steeds massagraven en menselijke resten vinden.”

“De oorlog was tijdens mijn eerste bezoek in 2012 al voorbij. Toch werden door het leger nog steeds mensen opgepakt en opgesloten in kampen. Het leger maakt nu nog steeds de dienst uit in het noorden van Sri Lanka. Voor de Tamils voelt het daarom alsof de oorlog nooit echt is beëindigd. Ze blijven met fysieke en mentale problemen achter. Ze hebben weinig vrijheid en het is voor hen lastig om los te komen van het oorlogsverleden. Het winnen van het vertrouwen van deze mensen is lastig. Zonder de medewerking van organisaties die psychosociale hulp bieden aan de Tamils, zou het project nooit van de grond zijn gekomen.”

Bang

“Vorig jaar ben ik twee maanden in Sri Lanka geweest. Het project verliep moeizaam, het was lastig mensen te vinden die zich wilden laten portretteren. Mensen zijn nog steeds bang voor sancties. Sinds de wisseling van de macht twee jaar geleden is de situatie iets verbeterd. Ze zijn echter bang dat het na de volgende verkiezingen weer slechter zal gaan. Er is nog steeds een militair systeem van kracht. Mensen worden nog steeds ontvoerd en in het noorden is een inlichtingendienst actief. Een groot aantal mensen wordt vermist. Na al die jaren is er over deze mensen nog geen duidelijkheid. Wel bestaan er vermoedens over het lot van deze mensen.”

“Voor mijzelf vielen de risico’s overigens mee. Het ergste wat mij zou kunnen gebeuren is het verliezen van mijn filmrolletjes en het afpakken van mijn apparatuur. Twee jaar geleden zou dat overigens wel anders zijn. Op aanraden van de organisaties ben ik op een toeristenvisum naar Sri Lanka gereisd. Als journalist of fotograaf zou ik geen werkvisum kunnen krijgen. Daarom heb ik low profile gehandeld. Ik logeerde in de meest noordelijk gelegen grote stad Jaffna. Van daaruit reisde ik in een geblindeerd busje naar plekken in het noorden. Logeren bij de mensen daar ging niet, zij waren bang dat het leger de volgende ochtend aan de deur zou staan om navraag te doen.”

Emotioneel

“Vooral de oudere generatie liet zich fotograferen, jongeren durfden dit niet goed aan. Het was een emotionele aangelegenheid. Ik heb bijvoorbeeld moeders gefotografeerd waarvan zonen of echtgenoten waren ontvoerd. Ook na 2009 werden geregeld groepen jongeren opgepakt, waar niemand van weet waar ze zijn gebleven.”

“Andere mensen waren juist helemaal niet emotioneel. Vanwege hun trots dacht ik, maar volgens de hulporganisaties was dit eerder omdat mensen door de oorlog zijn afgestompt. Voor mij was de periode in Sri Lanka beladen, maar je bent als fotograaf ‘on a mission’. Eenmaal thuis, bij het editen, komt het pas echt binnen. Hele families zijn verwoest. Kinderen zijn wees geworden, mensen zijn hun geliefden kwijt geraakt. Hun leven is geruïneerd.”

Stilte

“Van dit project wil ik uiteindelijk een boek maken. Daarom heb ik naast portretten ook landschapsfoto’s en stillevens gemaakt. Landschapsfoto’s met daarin ruïnes en verwoeste huizen, stillevens van menselijke resten. Ik wil de mensen hier een zo breed mogelijk beeld geven van de situatie. In het noorden van Sri Lanka heb je duizenden kapotgeschoten huizen. Er heerst een vreemdsoortige stilte, die ik niet goed kan omschrijven. Als je al die kapotte huizen ziet, realiseer je je dat er in het verleden in het gebied veel meer mensen hebben gewoond.”

“Het belangrijkste doel van dit project is om mensen bewust te maken van dit conflict en de gevolgen voor de Tamils. Ik heb niet de illusie dat ik met dit project de situatie voor de mensen daar kan verbeteren, al zou het natuurlijk prachtig zijn wanneer er door dit project een beweging ontstaat. Een belangrijke stap zou al zijn dat het Sri Lankaanse leger vertrekt. Door de aanwezigheid van het leger worden de mensen dagelijks aan de oorlog herinnerd.”

Expositie

Schilling wil het werk op korte termijn gaan exposeren en is momenteel opzoek naar een geschikte plek voor dit verhaal. Meer informatie: www.bramschilling.com.