Van analoog naar digitaal met Negative Lab Pro
Ondanks de opkomst van digitale fotografie wordt er nog steeds veel filmmateriaal gescand. Sterker nog, het lijkt alsof het een nieuwe trend aan het worden is. Niet alleen omdat er nog altijd fotografen zijn die hun oude, analoge archieven alsnog willen digitaliseren, maar ook omdat een heel nieuwe generatie fotografen het werken op film aan het herontdekken is. Een hybride workflow, waarbij de opnames worden gemaakt op film en daarna worden omgezet naar een digitaal bestand, is makkelijker dan ooit, dankzij efficiënte scanmethodes en handige software.
Door: Jan Paul Mioulet
Analoge film populairder
Het was een klein maar opvallend nieuwsbericht begin dit jaar, dat een grote cameraketen in Nederland sinds 2019 de omzet van analoge film met 100 procent had zien stijgen. Voor een deel zal de verkoop van direct-klaarmateriaal daar de oorzaak van zijn. Instax camera’s zijn op dit moment heel erg in. Maar er zijn ook steeds meer fotografen die weer gebruik maken van analoge films, zowel in kleinbeeld als rolfilm.
Dankzij die vraag groeit ook het aanbod in films gelukkig weer. Die ontwikkeling zagen we al eerder bij audio, waar de CD vrijwel verdwenen is, maar geluidsliefhebbers in een zoektocht naar authenticiteit vinyl opnieuw hebben omarmd. Zowel bij opnames met Instaxcamera’s als bij het fotograferen op film ontstaat er letterlijk een uniek en tastbaar resultaat, in plaats van een onzichtbaar, digitaal bestand. In het geval van Instax is dat een potentieel eindproduct, dat eventueel kan worden gescand om te worden gedeeld. In het geval van film is het resultaat een tussenstap. De film kan natuurlijk direct worden geprint, bij een van de weinige labs die nog analoog materiaal kunnen verwerken of in de eigen donkere kamer. Het inscannen van filmmateriaal wordt echter steeds populairder. Veel fotografen zijn overgestapt van het gebruiken van een scanner naar het fotograferen van analoge film met een digitale camera. Dat werkt veel sneller. Dia’s kunnen daarna direct worden gedeeld. Om opnames van vooral kleurnegatieven snel en gemakkelijk om te zetten naar een positief beeld zijn er handige plug-ins voor Photoshop en Lightroom. De meest populaire is Negative Lab Pro.
Scannen of fotograferen?
Voor het digitaliseren van een of enkele beelden is een scanner prima geschikt. Dat kan eenvoudig met de scaneenheid van een multifunctionele printer of beter met een aparte scanner als de Epson Perfection V850 Pro. Dit soort apparaten worden vaak al geleverd met houders voor kleinbeeld en rolfilm en beschikken over een eigen lichtbron en zijn direct aangesloten op de computer. Je hoeft dus niks op te stellen en dat zorgt voor gebruiksgemak. De betere scanners worden meestal ook geleverd met software als Silverfast of Vuescan en daar zitten profielen in voor de meest gebruikte films. Met de juiste instellingen krijg je daarmee vaak een behoorlijk resultaat.
Scannen is echter wel tijdrovend. Het instellen van het beeld en het maken van de scan kost meestal meerdere minuten en dan is vaak nog enige nabewerking nodig. Wie veel analoog fotografeert of een groot archief wil digitaliseren, kan beter gebruik maken van een andere methode waarbij filmmateriaal niet gescand, maar gefotografeerd wordt. Daarvoor is dan wel een digitale camera nodig met een scherp objectief dat bij voorkeur tot 1:1 kan. Die camera hoeft natuurlijk niet heel nieuw te zijn en als objectief is een macro ideaal. Wie dat niet heeft, kan de filmbeelden ook iets ruimer vastleggen en het beeld in de nabewerking uitsnijden. Verder zijn een lichtbron en een houder voor het filmmateriaal nodig. Door de camera met macro-objectief exact planparallel boven de lichtbak te hangen, is het vervolgens eenvoudig om grote aantallen filmbeelden in korte tijd te fotograferen. Wie zijn film aan de rol laat zitten fotografeert op deze manier een hele film van 36 beelden in de tijd waarin je een enkel beeld kan scannen. Zorg wel dat de film zo stofvrij mogelijk is en let op eventuele reflecties van de camera op de film. Een lichtbak voor het beoordelen van filmmateriaal is uitstekend geschikt als lichtbron, maar een tablet kan ook.
Om de film vast te houden, kunnen eenvoudige filmhouders voor scanners worden gebruikt of speciaal voor dit doel ontwikkelde filmhouders als de Lomography DigitaLIZA, de Essential Film Holder of de Valoi 360. Met die laatste twee kunnen films aan de rol worden doorgevoerd en die werken dan ook het snelst. Voor het opstellen van de camera is een statief geschikt en een reprozuil ideaal. Een andere optie is om gebruik te maken van speciale diakopieersets zoals de ES-2 van Nikon. Die werken ook, maar dan alleen met kleinbeeld en een beperkt aantal Nikon objectieven. Het voordeel van zo’n set is dat de houder er voor zorgt dat het filmmateriaal automatisch vlak en evenwijdig aan de sensor ligt en dat maakt het opstellen van de camera veel eenvoudiger. Als het filmmateriaal eenmaal gefotografeerd is, bij voorkeur in raw, begint eigenlijk het echte werk: het omzetten van de negatieve beelden naar een positief.
Negative Lab Pro
Het is mogelijk met Photoshop van een negatief een positief beeld te maken. Voor zwart-wit is het zelfs heel eenvoudig, met het commando ‘invert’. Voor het omzetten van kleurnegatieven zijn meer stappen nodig. Niet alleen om van het oranje masker van de film af te komen, maar ook omdat ieder filmmateriaal specifieke curves en kleureigenschappen heeft. Er bestaan plug-ins voor en een van de meest gebruikte is op dit moment Negative Lab Pro. Dit is een plug-in voor Adobe Lightroom 6 of Classic. Het biedt aan de ene kant een groot aantal voorinstellingen die je veel werk uit handen nemen en aan de andere kant gereedschappen om de opnames helemaal naar smaak aan te passen.
Negative Lab Pro kan zowel overweg met beelden uit een scanner als met opnames uit een digitale camera. Een camera is niet alleen sneller, maar levert ook raw-bestanden. Negative Lab Pro is een niet-destructief programma waardoor je alle voordelen behoudt van het werken in raw. Om het programma te installeren is het van belang om de instructies goed op te volgen. Na installatie van de plug-in moeten de beelden worden geïmporteerd in Lightroom. De eerste stap in de omzetting is om de opnames in de ontwikkelmodule van Lightroom te ontdoen van hun oranje filmmasker door met het pipet een witpunt te prikken op een onbelicht stuk van de film. Dat hoeft maar een keer voor de hele film. Vervolgens kunnen opnames, indien nodig, worden gecropt. De volgende stap is het openen van de plug-in. Negative Lab Pro opent met een aantal voorinstellingen, die Color Models worden genoemd. Basic geeft de meest accurate kleuren.
Als het negatief eerder is afgedrukt of gescand, kan het zijn dat de kleuren in Basic afwijken, afhankelijk van het type printer of scanner dat er destijds gebruikt is. Daarom kunnen er ook andere profielen worden gekozen zoals Frontier of Noritsu. In de voorinstellingen kan je ook de mate van kleurverzadiging aangeven. Een hogere waarde zorgt voor verzadigde kleuren maar ook meer zichtbare kleurzwemen en een iets koeler beeld, een lagere waarde doet het omgekeerde. Verder is er de mogelijkheid om een ‘border buffer’ in te stellen. Met de juiste waarde kan het vooraf croppen in Lightroom worden overgeslagen. Met die instellingen kan uitgebreid geëxperimenteerd worden. Negative Lab Pro tast de originele raws niet aan. Het is dus altijd mogelijk om terug te keren naar het origineel.
Na het toepassen van een omzetting biedt de plug-in nog allerhande opties om het beeld verder aan te passen. Tinten van de schaduwen en hoge lichten kunnen veranderd worden en met de instellingen soft highs en soft lows kan zelfs de roll off van de hoge lichten en schaduwen worden veranderd om zoveel mogelijk die analoge uitstraling te benaderen. Aanpassingen kunnen worden gekopieerd naar andere bestanden en er kan ook een positieve kopie worden gemaakt binnen de plug-in die weer verder bewerkt kan worden. Negative Lab Pro is zowel simpel als snel en de resultaten zien er met vaak met weinig moeite al goed uit. De huidige versie van Negative Lab Pro, V2.3, kost $ 99,00. Er zijn meer plug-ins met (een deel van) de mogelijkheden van Negative Lab Pro, zoals Grain2Pixels of de ColorPerfect plug-in voor Photoshop. Maar het gebruiksgemak en de goede ondersteuning van Negative Lab Pro is de investering zeker waard.
Dit artikel door Jan Paul Mioulet verscheen eerder in Pf magazine.