Trotse tuiniers van verschillend pluimage
Bijna een jaar lang was Anja Ligtenberg op het volkstuintjescomplex Groen Gennep in Eindhoven te vinden. “Op dat complex zitten mensen met 22 verschillende nationaliteiten. Ik reis veel en fotografeer dan graag mensen. Maar al die nationaliteiten, waar ik tijdens reizen naar zoek, die zitten dus gewoon bij mij op de hoek. Daarom ben ik er gaan fotograferen.” Trots en vriendelijkheid, dat is wat Ligtenberg tegenkomt bij het bezoeken van de volkstuinen. Evenals creatieve oplossingen. Het boek ‘King of my garden’ richt zich daarom op die twee: de verschillende nationaliteiten en slimme oplossingen.
“Het fotograferen op de volkstuin vond ik zelf ook heel inspirerend, daarom ben ik ook zo lang gebleven,” legt Ligtenberg uit. “Ik zag zoveel passie, toewijding en creativiteit, dat is altijd leuk om te zien. Ik ben bijna een jaar lang op verschillende tijdstippen naar de volkstuinen gegaan; ik wilde foto’s maken van alle seizoenen op de tuin, al ging het me niet om de seizoenen zelf.”
“Het boek toont de verschillende mensen op de moestuin, hun passie, toewijding en creativiteit. Het gaat dus niet over de groente of over de seizoenen, maar over de mensen, de verschillen in nationaliteit en in aanpak en motieven, hun verhaal. Het is een mooi te zien hoe mensen, met al hun verschillen, werken op zo’n postzegeltje land in zo’n goede verstandhouding met elkaar.”
“In eerste instantie richtte ik me vooral op portretten. Maar dat leek me op een gegeven moment een beetje saai, alleen maar portretten. Bij het rondlopen over de tuinen stuitte ik op creatieve oplossingen van mensen. Zo had iemand bijvoorbeeld bijna een oerwoud gemaakt van bamboe, zodat de sperziebonen goed konden groeien. Juist die details vormden een mooie aanvulling voor mijn boek. Daar moet het ook over gaan, dacht ik. Die mensen stoppen al hun creativiteit in die oplossingen en daarmee vinden ze een evenwicht met het dagelijks leven waar je niet altijd alles kunt beïnvloeden. In hun eigen tuintje kunnen ze het precies zo maken als ze zelf willen. Daar komt ook de titel vandaan.”
Bij bijna elk bezoek kreeg de fotograaf groente, fruit of bloemen aangeboden. “Andijvie, courgette of dahlia’s, ik kreeg vaak wat mee. Dat toont ook de hartelijkheid van de mensen.” Tussen de verschillende nationaliteiten zat wat dat betreft weinig verschil. “Wel herken je bijvoorbeeld een Spaanse tuin. Je ziet het aan de planten of kruiden of huisjes die in de tuin staan. Net als bij een stel van Surinaamse en Indonesische afkomst. In hun tuintje staat een bananenboom. Op de foto lijkt het overigens alsof de foto in een tropisch land is gemaakt. Dat idee wordt versterkt door de kleding die de vrouw aan heeft. Maar hij is toch echt in Eindhoven gemaakt!”
In projecten van Ligtenberg staat de mens centraal. In 2014 verscheen het boek Pongezi (wat ‘gefeliciteerd’ betekent in het Swahili) over een alternatief inwijdingsritueel voor Masai meisjes. “De Masai hebben in plaats van de traditionele besnijdenis, een alternatief inwijdingsritueel bedacht voor meisjes. Ze worden niet langer besneden, maar mogen meer onderwijs volgen. Daarmee wordt een lange traditie doorbroken en hebben de meisjes meer kans zich te ontwikkelen.”
‘Seeing the Unseen’ is een ander project van de fotografe. Hierbij werken blinden en visueel beperkten samen met zienden. Ze maken samen foto’s. “De mensen werken hierbij in een groepje samen. Een van hen, de regisseur, legt aan de anderen uit welk beeld hij of zij wil maken. De foto wordt gemaakt in het volledige donker. Met behulp van zaklampen worden de delen die op de foto moeten komen, belicht. De regisseur kan van te voren met zijn of haar handen voelen aan het model om zo te bepalen welk detail er uit moet springen. Ik zet de lens helemaal open en de belichte delen komen op de foto. Vervolgens beschrijf ik de foto die eruit is gekomen. Soms lukt het in een keer om het juiste beeld te maken, een andere keer moeten we het nogmaals doen, net zolang tot we het gewenste beeld hebben verkregen.”
“Ik werk nu een keer in de maand samen met een groepje vrouwen. In het verleden heb ik hetzelfde gedaan met kinderen – zowel zienden als blinden. Omdat het helemaal donker is tijdens het fotograferen, is iedereen gelijk: ook de zienden kunnen niets zien en moeten wat ze willen beschrijven. Daardoor ontstaat een gesprek en vallen vooroordelen weg.”
Beide boeken, King of my Garden en Pongezi, zijn te bestellen via de website van de fotografe: www.anjaligtenberg.com.