Sevilay Maria van Dorst – Transgender Uganda
Na het lezen van een artikel over de transgemeenschap in Kampala, Uganda en de moeilijke omstandigheden voor transgenders in het land, was haar interesse gewekt. Fotografe Sevilay Maria van Dorst wilde met eigen ogen de situatie aanschouwen om haar mening erover te kunnen vormen, net als ze eerder deed op Lesbos, met de vluchtelingencrisis. Daar bleef ze negen maanden en gaf ze onder meer onderwijs aan de kinderen in één van de vluchtelingenkampen. In Uganda was haar verblijf korter en stond ze meer aan de zijlijn. Toch werd ze geraakt door de vrouwen. “Ik kan hier in Nederland te allen tijde mezelf zijn. Dat is voor de transgenders in Uganda niet mogelijk.”
Uganda staat bekend om de problematische verhouding tussen de politieke leiders en de lhbt+-gemeenschap. Homoseksualiteit is illegaal en transgender personen worden dagelijks geconfronteerd met geweld. “Er zijn ontelbaar veel voorbeelden van mensen die vanwege hun geaardheid en seksuele voorkeur in de problemen zijn gekomen, zich anders voor moeten doen dan ze zijn, of een schuil-identiteit moeten aannemen,” aldus Sevilay.
Voor haar reis nam ze contact op met de lokale organisatie Transgender Equality, die voor transgenders opkomt. “Zij koppelden me aan één van de activisten, Beyoncé. Mijn eerste afspraak met haar was in een bordeel in Kampala waar zij werkt. We hebben een avond gesproken over de omstandigheden waarin zij en de gemeenschap verkeren en hebben samen gekeken wat ik voor hen kon betekenen. Dankzij Beyoncé ben ik in contact gekomen met andere vrouwen.”
Safe Houses
Met haar fotoserie heeft Sevilay zich gericht op het leven van de transgender mensen in de safe houses. “Deze plekken spelen een belangrijke rol binnen de lhbt+-gemeenschap, onder andere omdat transgenders geregeld op straat komen te staan. Huisbazen beëindigen contracten vanwege de homoseksuele geaardheid van hun huurders of vanwege hun transgenderidentiteit. In de safe houses worden deze mensen opgevangen, ze voelen zich er veilig. Hier kunnen ze vrouw zijn, maar zodra ze de safe houses maar even verlaten, moeten ze zich omkleden. Soms verkleden ze zich wel drie keer per dag. Wanneer ze wel als vrouw de straat op gaan, volgt niet direct een klopjacht door de politie. Het gaat meer om de reactie van de community: de transgenders worden door de gemeenschap verstoten.”
De meeste transgender personen in Kampala hebben geen geld voor hormonen of een operatie, en middelen zijn slecht verkrijgbaar. “Met de baardgroei nog zichtbaar, lieten mensen mij zien hoe ze zich elke dag aankleden als vrouw, en hoe ze zich vervolgens vrouw voelen.”
Politie
“Twee dagen na mijn eerste fotosessie viel de politie het safe house binnen om een van de bewoners, een sekswerker, te arresteren. Een oude klant was naar de politie gestapt om de persoon in kwestie te beschuldigen van homoseksualiteit. De bewoner heeft zich, na een paar dagen vast te hebben gezeten, vrij gekocht. Dit is geen uitzonderlijke situatie.”
Hoewel de transgenders in moeilijke situatie zitten, zag de fotografe ook lichtpuntjes. “In de safe houses heb ik gezien hoe de vrouwen kunnen genieten van het zich opmaken en aankleden als vrouw. Ook het samenwonen met gelijkgestemden doet hen goed, ze hebben steun aan elkaar. Achter de gesloten deuren van het safe house kunnen deze mensen zichzelf zijn, laten ze veel van zichzelf zien en deelt men intieme momenten. De moeilijke situatie waarin ze zitten, zorgt voor een grote saamhorigheid.”
Inside Light
Naast de foto’s die Sevilay zelf maakte, nodigde ze de vrouwen uit om zelf ook foto’s te maken van hun leven. Ze gaf de vrouwen een polaroidcamera en vroeg hen de mooie dingen in hun leven te fotograferen. “Dit in het kader van mijn langer lopende project Inside Light, waarmee ik met twee andere fotografen aandacht genereer voor mensen in schrijnende situaties, door hen zelf te laten vertellen wat er in hun omgeving gebeurt. Juist die situaties verdienen het om belicht te worden. Vaak ontdek je zoveel vreugde en schoonheid op deze plekken.”
“Het uitdelen van polaroidcamera’s was een groot succes in de gemeenschap. In totaal zijn meer dan 150 polaroidfoto’s gemaakt. Het fotograferen gaf deze mensen een kans om op een positieve manier naar hun leven te kijken en dat te documenteren. Op de vraag ‘waar kijk je naar als je jezelf ziet?’, was het antwoord van één van hen: ‘Hoe mooi ik eruit zie als vrouw, met make-up en accessoires. Ik zie het en voel dat het klopt’. Dat heeft me het meest geraakt bij dit project. De realisatie dat ik te allen tijde mezelf kan zijn en deze mensen niet. Dat ze niet de persoon kunnen zijn die ze zich voelen. Gezien de grote invloed van het christelijke geloof is het niet aannemelijk dat deze situatie snel zal veranderen.”
Genderfluïditeit
Sevilay is al langer geïnteresseerd in lhbt+-rechten in binnen- en buitenland. “Ik maakte al eerder een serie over genderfluïditeit. Met mijn fotografie probeer ik verdieping te geven aan het onderwerp, ook voor mensen die er wat minder over weten of het moeilijk vinden om te begrijpen. Dat is het soms ook, het is voor mensen lastig voor te stellen hoe het is om elke dag te moeten leven met het idee dat je in een verkeerd lichaam zit.”
Ze is nog niet klaar met het onderwerp. “Ik zit nog steeds met vragen. Bij terugkomst heb ik een week als artist in residence in de torenkamer van VondelCS gezeten. Daar heb ik Nederlandse transgenders gefotografeerd. Daarbij heb ik me niet gericht op mannen die zich meer vrouw voelen, maar vrouwen die liever man zouden zijn. Daarbij kwam ik in aanraking met iemand die zich noch vrouw, noch man voelde. Omdat deze persoon het minst weerstand voelt tegen de mannelijke identiteit, heeft hij daarvoor gekozen. Hier had ik nog niet eerder over gehoord. Het maakt het leven voor de persoon in kwestie nog ingewikkelder.”
Ook andere fotografen kunnen meedoen aan het project Inside Light. Meer informatie: www.insidelightproject.org. Voor info over Sevilay: http://sevilaymaria.com.
