Ze groeide op in een kale nieuwbouwwijk in Amstelveen waar ze als jong meisje veel verhalen over het exotische en warme Nederlands-Indië hoorde, maar tegelijkertijd voelde Rosa Verhoeve niet-uitgesproken taboes. Haar ouders, een Nederlandse vader en een Indische moeder, hadden de oorlog en het Jappenkamp overleefd en daarna de vrijheidsstrijd van de Indonesiërs aan den lijve ondervonden.
Op oude zwart-wit foto’s leken ze gelukkig in dat verloren paradijs, maar ze praatten nauwelijks over hun ervaringen. Verhoeve wilde haar eigen verhaal scheppen van het land dat ze alleen kende uit overlevering. Kopi Susu werd een poëtische serie met metaforische beelden van herinneringen die ze zelf moest scheppen.
“We maken altijd ons eigen verhaal van het verleden. Ik zocht metaforen voor het verlies, het achterlaten van je moederland, maar ook voor mijn eigen ervaringen in Indonesië en reflecties op mijn Indo-zijn. Kopi Susu is mijn persoonlijke geschiedenis, maar het moest daar ook van loskomen, zodat het universeel kan worden gelezen. Het moest geen egodocument worden.”
De ouders van Verhoeve hadden ieder hun eigen trauma waarmee ze worstelden. “Zowel mijn vader als mijn moeder hebben kwetsuren opgelopen. Mijn vader als jonge dienstplichtig militair die in een guerrillaoorlog terechtkwam in een onbekend land. En mijn moeder doordat ze als Indisch tienermeisje in een Jappenkamp terechtkwam. Die trauma’s worden naar je doorgesluisd, niet in de vorm van verhalen, maar in de vorm van een verzwegen taboe. Er zat een spanning op die geschiedenis. Het was voor hen te moeilijk om openlijk over hun pijn en verlies te praten. Ik was een gevoelig kind en nam veel op van die taboesfeer.”
Rosa Verhoeve besloot de weg terug te bewandelen en in tegengestelde richting te reizen. Ze vertrok naar Indonesië, aanvankelijk om te zien wat er van de geschiedenis van haar ouders was overgebleven, maar gaandeweg om een eigen interpretatie te geven aan het verleden dat al gedeeltelijk was uitgewist. “Ik ben er zeker zes keer naar toe geweest. In eerste instantie was ik op zoek naar de familieverhalen, zoals naar het huis waar mijn ouders hebben gewoond in Jakarta en naar het geboortehuis van mijn moeder in Sukabumi, West-Java. Toen ik in de Jalan Semarang in Jakarta aankwam, bleek dat ze net twee dagen daarvoor het ouderlijk huis hadden gesloopt. Er stond alleen nog een poort.
Expositie Kopi Susu: Van 19 november 2017 – 11 februari 2018 wordt Kopi Susu, in samenwerking met het Indisch Herinneringscentrum, tentoongesteld in Museum Bronbeek te Arnhem. www.indischherinneringscentrum.nl
Het boek Kopi Susu, uitgegeven door Ipso Facto, kan worden besteld via de website en de boekhandel.
