Rebusportretten

Acteur Benja Bruijning werd opeens beroemd door de filmkraker Alles is liefde. Fotograaf Diederick Bulstra maakte een portret van hem, en onderstreepte subtiel de kwetsbaarheid van de nieuwe BN’er. Symboliek speelt een grote rol in de portretten van Diederick Bulstra. Iedere foto is voor de aandachtige kijker een puzzel om op te lossen.

Door Pieter van Leeuwen

Met beelden verhalen vertellen zit bij Diederick Bulstra diepgeworteld. Hij wilde als jongen cineast worden. Hij studeerde af aan de Nederlandse Filmacademie en had samen met zijn afstudeerpartner vijf jaar lang een filmproductiebedrijfje in de modecultuur. Het lastige aan film is alle ballast. Het zijn grote projecten waar veel regelwerk aan vast zit. Het zijn ook grote gokken. Je kunt jaren bezig zijn aan een film die na een week uit de bioscoopladder verdwijnt.
Interesse in fotografie had hij al sinds zijn zestiende. Na zijn afstuderen aan de Filmacademie vertrok Bulstra naar New York voor een opleiding aan het International Centre of Photography. Ook was hij werkzaam als assistent, onder meer voor Pieter Henket en Alique. Ter aanvulling en als opfrisser volgde hij een verkort tweejarig traject bij de Fotoacademie Amsterdam. Met zijn netwerk in de film- en televisiewereld ging dat soepeler dan verwacht. Voor de academie moest hij een vijfjarenplan schrijven. Hij kon al vrij snel als fotograaf voor VPRO’s Zomergasten aan de gang en zat daarmee flink vervroegd in de laatste fase van zijn plan. In de eerste fase had hij vrij werk gepland: het portretteren van jonge creatieve talenten, vaak mensen uit zijn persoonlijke netwerk. Ook dat kwam tot stand. Het vormt een belangrijke pijler onder Bulstra’s fotografie en is de focus van dit artikel.

Rebus

Een van de eerste foto’s die Bulstra voor zijn persoonlijke project maakte was een portret van de acteur Benja Bruijning. Die had de hoofdrol gespeeld in zijn afstudeerfilm aan de Nederlandse Filmacademie en was later van het ene op het andere moment door zijn rol in de film Alles is liefde een BN’er geworden. Zijn plotselinge nieuwe status werd het onderwerp van dit portret. Bekende Nederlanders komen zo zeker over, maar hebben zoals iedereen hun kwetsbaarheden. Naar de onwennigheid van zijn nieuwe status wordt op allerlei manieren gehint. Het melksnorretje valt al snel op. Dat de smoking, te groot is en dat er geen manchetknopen in zijn overhemdmouwen zitten maar paperclips is voor de goede verstaander.
Na dit eerste symbolisch beladen portret volgden er meer. Hij maakte van dragqueen Melvin Aoys, alias Nancy Goreng, een foto in de stijl van het leidende beeld van de Hollywoodklassieker American Beauty. Maar in plaats van in een bed van rozen ligt Nancy vanwege haar Indonesische wortels in een bed van kroepoek. Regisseur Mees Peijnenburg won als jongste regisseur ooit een Gouden Kalf voor zijn film Geen koningen in ons bloed. Met een papieren kroon kroonde Bulstra hem in het portret tot prins van de Nederlandse film. Danser Bastiaan Stoop kreeg een gedicht van Arthur Rimbaud op zijn rug geschreven dat gaat over een gelukkige, dronken zeventienjarige. Door ongewone toevoegingen, attributen en houdingen zijn het stuk voor stuk foto’s met stopping power. Er is altijd iets ongewoons aan de hand dat je uitnodigt om nog een keer te kijken. Het zijn bovendien stuk voor stuk foto’s met een dubbele bodem. Voor wie de beeldtaal verstaat is in iedere foto met alle extra’s een persoonlijk verhaal in symboliek geschreven.

Dialoog

Het portretteren van mensen in de creatieve wereld heeft een eigen dynamiek. De geportretteerde weet vaak hoe zowel beeldvorming in de media als ideeontwikkeling in de artistieke wereld werkt. Hierdoor kunnen ze goed meedenken. Bulstra komt met ideeën en moodboards die de geportretteerde mag aanpassen of aanvullen, maar waarover die persoon ook een veto kan uitroepen. Soms komt er zelfs een moodboard terug. Een pertinente weigering is er eigenlijk nooit geweest, en als er ideeën aangepast worden passen ze in Bulstra’s beeldtaal. Vertrouwen is belangrijker dan je zin krijgen. Dat vertrouwen zit hem niet alleen in het respecteren van andermans mening over de foto’s. Maar ook in een huiselijk aangeklede studio en dat half uurtje praten vooraf zonder camera. Met de camera erbij is het wachten op het defrosting moment. Het moment waarop het ongemak verdwijnt en er ruimte ontstaat om het fotograferen echt te laten beginnen. Met wortels in de modewereld wordt toeval normaal gesproken uitgebannen. Maar hoe goed je een sessie ook mag voorbereiden, uiteindelijk gaan zaken toch hun eigen leven leiden. Dat te grote pak en ontbreken van manchetknopen in het portret van Bruijning waren niet gepland. Het zijn verrassingen die verwelkomd worden.

Losse samenhang

Het portret van Bruijning heeft iets van een Leibovitz. Bulstra is een grote fan van haar. Maar dat betekent niet dat je haar stijl in iedere foto van hem terugziet. Op het oog zijn er grote verschillen tussen de portretten van Bulstra. Zo werkt hij vaak met collages waarin digitale en analoge technieken worden gestapeld. Qua ideeën begint hij iedere keer op nul. Hij laat zich sturen door ingevingen die hij krijgt bij de persoon die voor de lens komt. Maar de insteek is wel steeds vergelijkbaar. De ideevorming vooraf, het nemen van controle maar toch open staan voor verrassingen, zijn regie en manier van werken in de studio komen iedere keer terug. Dat geldt ook voor de manier van omgang met symboliek met zijn nadruk op kwetsbaarheid, humor en relativering. Bij opdrachtwerk kan het anders gaan. Je kunt niet voor iedereen een halve of hele dag vrijmaken voor fotografie in de eigen studio. Soms moet het in korte tijd op locatie. Gebeurt het wel in de studio met voldoende tijd, dan gaan opdrachtwerk en vrij werk naadloos in elkaar over.

Niets missen in de categorie ONTWIKKELING? Word abonnee van Pf Magazine!