Overleven met een beperking in Rwanda
De Vlaamse Gerbrand van Uytvanck brengt drie maanden door in Rwanda. Hij maakt foto’s van de gehandicaptenzorg en psychiatrie in het land. “Wat betreft de gehandicaptenzorg viel het me mee, vooral in vergelijking met wat ik van te voren gevreesd had aan te treffen. Binnen de instellingen die ik heb bezocht werden mensen met warmte en menselijkheid behandeld. Dat was mooi om te zien. In de psychiatrie was dat anders. Daar zag ik dingen waarvan je hoopt dat die in België niet voorkomen.”
Het fotoproject in Rwanda vormt tevens het afstudeerwerk van Van Uytvanck. Met ‘Kumugara – (over)leven met een beperking in Rwanda’ is hij afgestudeerd aan de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen. Hoe kwam hij in Rwanda terecht? “Ik wilde voor mijn afstudeerproject naar het buitenland. Maar de kosten van zo’n reis, die zagen mijn ouders en ik niet zo zitten. Ik heb daarom mijn best gedaan om een beurs te krijgen om de reis te kunnen bekostigen. In België kun je een beurs krijgen voor projecten in ontwikkelingslanden. Voor het verkrijgen van zo’n beurs moet je echter behoorlijk wat papierwerk invullen. En dan is er maar een kleine kans dat je een beurs toegewezen krijgt. Ondanks die kleine kans ben ik toch aan de slag gegaan en heb ik gezocht naar ngo’s waarmee ik zou kunnen samenwerken.”
Bij de Fracarita Belgium, ngo van de Broeders van Liefde werd hij met enthousiasme onthaald. “Ze gaven me de keuze: waar wil je foto’s gaan maken? Ze hebben verschillende projecten, waaronder in Congo en Rwanda. Het maakte mij niet uit, ik was in geen enkel land waar ze actief zijn, geweest. Maar kijkend naar de kaart viel me op dat Rwanda ongeveer even groot is als België. Dus heb ik voor Rwanda gekozen.”
In Rwanda bezoekt hij verschillende projecten in de gehandicaptenzorg en psychiatrie. “Voor het project heb ik bewust de tijd genomen. Dat kon ook, in drie maanden kun je veel doen. Ik ben begonnen met het fotograferen van instellingen in de gehandicaptenzorg. Dat ligt me nauw aan het hart. Daarna ben ik twee weken actief geweest in de psychiatrie. Dat was nieuw voor me, kende ik niet vanuit België.”
De ervaringen van de fotograaf wat betreft de gehandicaptenzorg zijn positief. “De mensen werden met warmte en menselijkheid behandeld. De bedoelingen waren goed. Natuurlijk, het was praktisch gezien misschien niet altijd even handig georganiseerd. De structuur kan beter, maar de basis is in orde. Menselijkheid vind ik veel belangrijker. Buiten zorginstellingen is het soms anders. Er zijn genoeg verhalen over dat mensen met een beperking slecht worden behandeld.”
In de psychiatrie is het anders. “Dat was niet altijd even prettig of fijn om te zien. Je hoopt dan dat het in België anders is georganiseerd. Het fotograferen in zo’n instelling was soms ook best lastig. Bij één psychiatrisch centrum was de directeur niet op de hoogte van mijn komst. Toen ik daar kwam werd ik direct de deur gewezen. De volgende dag ben ik teruggegaan. Het duurde een week voordat ik foto’s kon maken. De eerste dag krijg je een glas water in je gezicht, de tweede een schop tegen je been. Tegen de vierde dag hebben ze je dan min of meer geaccepteerd.”
De mensen in de instellingen reageren verschillend op zijn aanwezigheid, al zijn de meeste vooral nieuwsgierig. “Sommige reageerden met een beetje schroom. Het ligt er ook erg aan op welk moment van de dag je komt en in welke bui ze zijn. Opvallend vond ik dat ik heel makkelijk foto’s van een operatie kon maken. De mensen die de operatie ondergaan zijn helemaal niet bezig met een blanke fotograaf, maar met de op handen zijnde operatie. In een internaat geldt dat de bewoner met de meeste invloed bepaalt wat er gebeurt. Als die zegt ‘nu niet’, dan moet je het ook niet proberen, want dat lukt dan toch niet. In het begin val je als blanke altijd op, vragen mensen zich af wat je komt doen. Eerst is het dus even aftasten. Als mensen in acute nood of een crisis verkeren ben je niet interessant, maar is dat niet zo, dan rest vooral nieuwsgierigheid naar een blank persoon. De camera is daarbij een bijkomstigheid.”
Van Uytvanck is tevreden over het verloop van het project. “De samenwerking met Broeders van Liefde ging prima en de beurs is goedgekeurd. Onlangs zijn een aantal van mijn werken te zien geweest tijdens de eindexpositie in Antwerpen. In augustus komt een kalender met mijn foto’s uit, de opbrengst komt ten goede aan een van de gehandicapteninstellingen in Rwanda. 15 en 16 augustus, tijdens de lancering van de kalender is er ook een solo-expositie met zijn werk.”
Voor de fotograaf breekt na de vakantie een spannende tijd aan. Kan hij genoeg opdrachtgevers vinden om als zelfstandig fotograaf aan de slag te gaan? “Dat wordt wel moeilijk, iedereen kan foto’s maken tegenwoordig. Uit mijn omgeving hoor ik wel opbeurende geluiden van ‘als het jou niet lukt, zien we het bij niet veel mensen lukken’. Ik ga eerst twee weken naar Amerika, om daar foto’s te maken van de Special Olympics World Games – ik ben delegatiefotograaf voor team België. Het werken voor ngo’s is daarna zeker een optie. Ik ben nog jong en ongebonden. Een aantal maanden weg voor een project is nu nog niet zo ingewikkeld.” Meer informatie: http://www.gerbrandvanuytvanck.com en http://www.broedersvanliefde.be/