Fotograaf des doods?

Patrik Budenz maakte twee fotoseries omtrent de dood: Search for Evidence en Post Mortem. Met de derde is hij nu bezig. Het thema zou hem kunnen achtervolgen, hem het stempel geven ‘fotograaf des doods’. Maar hij maakt ook foto’s van andere onderwerpen. Over de heilige rivier de Ganges bijvoorbeeld. En zwart-wit portretten van boksers na een gevecht. “Mijn werk is in tweeën te delen. Series die zich lenen om getoond te worden in galerieën, en werk zoals Post Mortem. Die tweedeling is ook te maken in mijn publiek: de mensen die Search for Evidence en Post Mortem waarderen, hebben weinig interesse in mijn andere werk. Andersom geldt hetzelfde.”

Search for Evidence maakte hij jaren geleden, tijdens zijn studie. Het was zijn eerste kennismaking met de dood. “Ik had daar weinig ervaring mee. Mijn grootouders zijn overleden toen ik nog klein was. Ze waren er gewoon opeens niet meer. De serie heb ik gemaakt vanuit interesse. Het was 2007, de begintijd van de CSI series op tv, die enorm populair werden. Ik hield er niet van, maar aan deze series was bijna niet te ontkomen. Wat ze lieten zien qua forensisch onderzoek leek me onzin. Ik wilde weten hoe dat in werkelijkheid er aan toe ging. Ook al moet je met dat woord – werkelijkheid- voorzichtig zijn als fotograaf. Ik heb diverse directeuren van forensische instituten benaderd, waaronder in mijn woonplaats Berlijn. In eerste instantie zeiden ze allemaal nee. De directeur van het instituut in Berlijn heb ik ook telefonisch benaderd. Ik heb gevraagd of ik hem in het kort, op papier, mocht uitleggen wat de bedoeling was van mijn project. Kennelijk heb ik met die brief de juiste snaar geraakt. Ik mocht vijf dagen op proef komen.”

Vertrouwen

“De tweede dag heb ik hem mijn foto’s van de eerste dag laten zien. Na vijf dagen mocht ik nog een week blijven, daarna een maand en vervolgens vroegen ze mij wat ik nog nodig had. Gaandeweg is het vertrouwen gegroeid. Dat kon omdat ik duidelijk heb uitgelegd wat ik wilde en heb laten zien wat ik heb gemaakt. Dat is trouwens belangrijk bij alle fotografie die je maakt.”

Taboe

Post Mortem is het vervolg op Search for Evidence. “Bij de eerste serie blijf ik een beetje op afstand als fotograaf. Ik wilde een tweede serie maken, die persoonlijker is. Daarmee wilde ik de vraag beantwoorden: wat gebeurt er met ons lichaam na de dood. Enerzijds is de dood alom vertegenwoordigd in ons leven – kijk maar naar alle tv series en films waarin de dood voorkomt. Anderzijds is de dood een taboe, iets wat wordt verborgen. Waar vroeger familieleden na de dood zorg droegen voor het lichaam, wordt dit tegenwoordig door vreemden gedaan. Dat heb ik vastgelegd.”

Respectvol

“De projecten hebben niet zozeer mijn visie over de dood veranderd. Ik was er eigenlijk nooit zo mee bezig. Angst voor de dood heb ik niet echt. Wel ben ik door deze projecten geconfronteerd met hoe snel het leven afgelopen kan zijn. Bijvoorbeeld door een noodlottig ongeval. Als reactie op Post Mortem hoor ik wel eens dat mensen het een geruststellend idee vinden dat er na hun dood respectvol met hun lichaam wordt omgegaan. Dat heb ik tijdens het fotografen ook ervaren: overal waar ik gefotografeerd heb, wordt respectvol omgegaan met de doden. Lijkschouwers behandelen een lichaam als een overleden persoon, niet als een dood lichaam.”

Chinese dame

“Naar aanleiding van Post Mortem krijg ik wel eens mailtjes van mensen die worstelen met de dood van een familielid. De enige tekst die in het boek van de serie Post Mortem staat, is een mail die ik van een Chinese dame ontving. Daarin schrijft ze hoe moeilijk ze het heeft met de dood van haar opa. Die tekst geeft naar mijn idee precies het gevoel van de serie weer.”

Plaats delict

De derde serie hieb & stich – dem verbrechen auf der spur’, waar Patrik nu mee bezig is, sluit aan bij zijn eerste serie. “Ik fotografeer nu sporen die zijn achtergelaten op het plaats delict. Ook hier gaat het over de dood – het gaat om mensen die zijn vermoord, een dodelijk ongeval hebben gehad of zelfmoord hebben gepleegd. De foto’s die ik maak gaan over de sporen die zijn achtergelaten. Dat doe ik op zo’n wijze dat je je afvraagt: heeft dit spoor iets met dit delict te maken? En welke aanwijzing geeft het? Eigenlijk op dezelfde wijze als een forensisch onderzoeker omgaat met sporen.”

Vrijheid

Budenz doet het fotograferen naast een baan als software ontwikkelaar. “Dat geeft me de mogelijkheid de foto’s te maken die ik wil. Als fotograaf wil ik de vrijheid hebben, ik wil me niet hoeven afvragen of ik wel iets met de foto’s kan verdienen. In het geval van Post Mortem en Search for Evindence leent het werk zich daar niet voor. Als iemand me zou benaderen omdat hij een werk wil kopen om in de woonkamer te hangen, dan zeg ik nee. Dit werk is maar op een aantal plekken geschikt. In het bijvoorbeeld Berliner Medizinhistorisches Museum bijvoorbeeld. Ik vind het wel belangrijk, dat mensen dit werk kunnen zien. De plek moet er alleen wel geschikt voor zijn. Mocht iemand een geschikte locatie weten in Nederland, dan sta ik daar voor open.”

Boek

Werk uit zijn derde serie is nu te zien het Berliner Medizinhistorisches Museum der Charité. Van de twee eerdere series zijn boeken verschenen: QUÆSTIONES MEDICO-LEGALES en POST MORTEM. Meer informatie: www.grauwerk.de.