Fotoboeken: do it yourself!

Fotoboeken uitgeven en crowdfunding gebruiken als de manier om het te financieren is niet meer weg te denken in het huidige fotolandschap.

Uitgeverijen van fotoboeken hebben geen geld om een boek te financieren en verwachten van de fotograaf dat hij het benodigde kapitaal meebrengt. Afhankelijk van de omvang van het boek kan het benodigde bedrag uiteenlopen van een paar duizend tot enkele tienduizenden euro’s. Sommige fotografen zien daarom het nut niet meer van het inschakelen van een uitgeverij. Waarom zelf het risico lopen en een uitgeverij winst laten maken als je alles zelf kunt doen? Rob Hornstra doet het al jaren met veel succes. Zijn boeken (behalve Sochi dat in samenwerking met uitgeverij Aperture tot stand kwam) zijn allemaal in eigen beheer uitgegeven en door crowdfunding tot stand gekomen. Veel fotografen weten tegenwoordig de weg te vinden naar de crowdfundingwebsites, maar geven hun boeken wel uit via een officiële uitgever. Jan Banning en Anne van Gemert, beiden ervaren in het uitgeven van fotoboeken, vertellen over hun nieuwste crowdfunding- en uitgaveproject.
Jan Banning heeft al heel wat boeken op zijn naam en is nu bezig met Law and Order dat in het najaar moet uitkomen. Heeft hij bij zijn andere projecten regelmatig een beroep gedaan op fondsen en subsidies, nu is hij tevens met crowdfunding gestart bij Voordekunst. Een deel van de kosten hoopt hij van het Mondriaan Fonds te krijgen, een deel zal hij zelf investeren en 8000 euro moet via de crowdfunding binnenkomen. “Dit wordt een duur boek. Een deel van de foto’s is nog analoog gemaakt en die moeten worden gescand via een drumscanner en worden bewerkt. Er komen ook Engelse teksten in en die moeten worden geredigeerd. Dat kost allemaal extra geld. Ook al investeer ik veel zelf, mijn eigen budget is eindig. Dus dan komt crowdfunding als een goede extra optie.”

Banning geeft het boek uit in eigen beheer via zijn door hemzelf opgerichte uitgeverij Ipso Facto. “Toen ik in 2003 mijn boek Sporen van Oorlog wilde maken, heb ik ontdekt dat ik het beter zelf kon uitgeven. Als je naar een reguliere uitgeverij gaat moet je een zak geld meenemen en dat komt niet meer jouw kant op. Als je toch veel geld moet investeren, kun je net zo goed alles zelf uitgeven. Dan zijn de opbrengsten ook voor jou. Je kunt dan je eigen drukker bepalen en zelf je vormgever kiezen. Veel uitgeverij zeggen dat zij een distributiesysteem hebben. Maar ook dat kun je kopen. Bij Ipso Facto kunnen auteurs, fotografen of schrijvers zich melden. Het bestuur, waarin onder ander Hans van Blommenstein en Martijn Kleppe, beoordeelt de aanvraag. Bij de meeste uitgeverijen ben je al je geld kwijt, bij ons betaal je een klein bedrag aan administratiekosten. Je moet natuurlijk alles zelf doen, maar je kunt wel gebruik maken van onze expertise.”
Annie van Gemert gaat een fotoboek uitgeven van interieurfoto’s van het voormalige psychiatrisch ziekenhuis Voorburg in Vught onder de naam Sporen van een afgeschermde wereld. Van Gemert: ”Ik heb ervoor gekozen om de crowdfunding van mijn volgende boek niet via Voordekunst te laten lopen. Ik zie er de laatste jaren steeds meer beginnende fotografen en studenten op staan die relatief lage bedragen vragen. Dat is niet realistisch als je bedenkt dat je de drukkosten, de vormgeving en de distributie moet betalen. Je kunt niet voor een paar duizend euro een boek maken. Ik voel me daar niet thuis en heb besloten om de crowdfunding geheel in eigen hand te houden.”
Van Gemert wil de uitgave van haar komende boek degelijk en professioneel aanpakken. “Ik heb een speciale website laten bouwen waarop mijn crowdfunding draait en die kan ik nu voor al mijn projecten blijven gebruiken. Het is wel zo dat bij Voordekunst meer mensen kijken, maar ik heb mezelf een termijn gegeven van vier maanden. Omdat mijn boek over een psychiatrisch ziekenhuis gaat, moet ik het vooral van de regio hebben. Ik ga op mijn fiets bedrijven langs en laat dan mijn folder over het boek achter. Helaas heeft het ziekenhuis zelf geen budget om het boek mede te bekostigen dus ik moet helemaal zelf de crowdfunding regelen. In totaal heb ik 27.500 euro nodig, dan is het volledig kostendekkend. In het verleden heb ik nog weleens een risico genomen maar dat doe ik niet meer. Ik kan er zelf geen geld meer insteken.”
Annie van Gemert geeft haar boek zelf uit, zoals ze met veel van haar boeken heeft gedaan. Ook hier geldt het voordeel dat ze alles zelf in de hand heeft en van niemand afhankelijk is. In het verleden heeft ze regelmatig een beurs van het Mondriaan Fonds gekregen. “Ik geef het zelf uit en heb daarom alle vrijheid. Ik maak zelf de teksten, doe zelf de interviews met het verplegend personeel van destijds. Omdat ik er gewerkt heb, kan ik me goed inleven. Ik heb hiervoor geen subsidie aangevraagd want dan krijg je weer de vraag of het wel vernieuwend genoeg is.”
Op de website staan een aantal varianten waarop het boek ondersteund kan worden. Dat varieert van 32 euro voor een exemplaar van het boek, tot 2950 euro voor 100 boeken inclusief bedrijfslogo. De betaling via Paypal is geautomatiseerd zodat de donateurs direct hun email en adres kunnen achterlaten. Misschien is dit het ultieme ideaal van elke fotograaf: volledig in eigen beheer boeken publiceren en crowdfunding regelen.
Rob Hornstra juicht het zelf uitgeven van boeken toe, maar niet in alle gevallen. “Als je een oplage hebt van 1000 tot 1500 exemplaren kun je het beter zelf doen want dan behoud je de creatieve vrijheid, je verdient jouw investering terug en het is leuk om te doen.” Als je een groter publiek wilt bereiken, vindt Hornstra samenwerking met een grote uitgeverij weer beter. “Ik heb met Aperture samengewerkt en die investeert echt in jouw boek. Zij hebben een groot bereik en een zeer goed distributiekanaal. In dat geval is het zinvol om met een uitgeverij samen te werken. Maar een kleine uitgeverij in Nederland heeft geen betere distributie dan je zelf kunt opzetten. Daarvoor heb je ze helemaal niet meer nodig. Ze beweren vaak wel dat dat het geval is, maar het is gewoon niet waar. Je moet alleen niet denken dat je er rijk van kunt worden want meestal houd je er niet veel aan over. Hornstra vindt het ook beter om je eigen crowdfunding op te zetten en niet afhankelijk te zijn van allerlei platforms. “Ook daar blijft geld aan de strijkstok hangen. En je moet het ook buiten de donatie-sfeer houden want het is gewoon de voorverkoop van je boek. Ik zeg: Do it yourself!”
https://www.voordekunst.nl/projecten/3251-law-and-order-jan-banning#
http://www.annievangemert-crowdfunding.nl
http://www.if-publishers.com
http://www.borotov.com