Eddy Posthuma de Boer: “Ik wil weten hoe het staat in de wereld”

Vanwege het overlijden van Eddy Posthuma de Boer publiceren we het artikel dat in Pf#1 van 2020 verscheen. 

Er is er niet één fotograaf in Nederland die kan zeggen dat hij zo lang actief is als Eddy Posthuma de Boer: meer dan zeventig jaar. Hij had het grootste publiek dat je je als fotograaf maar kunt wensen: kranten, tijdschriften en boeken. Ze tonen beide een deel uit zijn enorme oeuvre. Eddy Posthuma de Boer is fotojournalist en de meest bereisde fotograaf van Nederland, en nog steeds is hij actief.

door Elsje van Ree

Op zijn voordeur staat ‘Photographe’, een herinnering aan de begintijd van de carrière van Eddy Posthuma de Boer. Hij laat me binnen in de serre, met uitzicht op de tuin. Hier heeft hij altijd gewoond met Henriëtte Klautz en hun twee dochters. Zijn dochter Tessa heeft ook een loopbaan opgebouwd in de fotografie. Eva is de schrijvende dochter. Samen hebben zij en haar vader een column in de Volkskrant: een foto van hem en een tekst van haar. In het boekje Muggen en Olifanten zegt Eva over het werk van haar vader: ”Eddy zit in elk van zijn eigen foto’s. Zijn humor, zijn gevoel voor rechtvaardigheid, zijn drift, zijn liefde. Hoe hij dat doet begin ik nu pas te begrijpen, nu we samenwerken, en ik voor elke column een kijkje mag nemen in zijn creatieve brein en zijn onwaarschijnlijk goede geheugen.” Een haarscherpe analyse van de kern van het werk van Eddy Posthuma de Boer.

Speed Graphic
Het begon in 1948, net na de Tweede Wereldoorlog. Eddy Posthuma de Boer: “De Tweede Wereldoorlog was een ramp. Toen kwam de bevrijding. Er was niets meer, er was ook geen geld. In 1948 kwam ik van school, toen begon voor mij het leven. Ik wilde eigenlijk gaan filmen. Dus reed ik op mijn fiets naar de Cinetone Studio’s. Iemand daar adviseerde me om naar het Polygoon Journaal te gaan, maar dat was me te ver fietsen. Toen ben ik naar ANP Photo gegaan. De directeur, Cohen, zei ‘Ik kan je wel hebben, er komt een kroning aan, dus kom maar in de doka.’ Dat was mijn startpunt. Er werkten daar drie fotografen, oudere mannen met Speed Graphics. Ze kregen vier glasplaten mee om te fotograferen. En weet je wie die man was in die filmstudio? Dat was Bert Haanstra.”

Een half been
Een beroepspraktijk als fotojournalist van meer dan zeventig jaar, hoe doe je dat? Eddy Posthuma de Boer: “Ik ben nieuwsgierig. Ik ben een mens, en ik wil weten hoe het staat in de wereld. Dat past bij journalistiek. In dit vak kan ik doen wat ik wil: kijken en vastleggen. Ik ben geen theater- of sportfotograaf geworden. Bij theater is alles al geregisseerd, en sport is aan regels gebonden. Ik heb een brede interesse in wat er in de wereld gebeurt. Fotojournalistiek vereist kritisch kijken. In het begin ben ik gaan kijken in het Rijksmuseum om te zien hoe het moet. Wat doe je met iemands handen? Die mag je er niet vanaf snijden. Of halverwege een been. Ik keek ook naar de foto’s van Carel Blazer en Eva Besnyö. Hoe deden zij het? Al dertig jaar maak ik ieder jaar een boekje met een thema. In 2013 had dat boekje de titel: Hommages. Daarin laat ik zien aan wie ik me schatplichtig voel. Ik heb er, als een soort eerbetoon, op hun werk geïnspireerde foto’s in gezet.”

Een van de foto’s uit dit boekje is de foto van de molens in La Mancha, gemaakt tijdens een van de reizen met Cees Nooteboom. Uit de tekst bij de foto: “Het boek Donquichot is de eer te beurt gevallen tot ‘het beste literaire werk ooit’ te zijn benoemd. Cees Nooteboom volgde de weg van Cervantes en ik vergezelde hem om te fotograferen.”

Central Park
De foto’s van Posthuma de Boer zijn herkenbaar, ze staan ergens voor en gaan ergens over. Humanistische fotojournalistiek met sociaal-documentaire inhoud. Het herkenbare zit in de onderliggende visie van Posthuma de Boer op de wereld: ”Ik wil vastleggen wat er in de wereld gebeurt. En ik neem altijd mezelf mee. Er zit emotie in alles maar je moet er wel oog voor hebben. Neem het Midden-Oosten. Vrouwen hebben daar weinig vrijheid. Daarom heb ik veel vrouwen gefotografeerd, in onder andere Oman en Bahrein.” De foto die Posthuma de Boer maakte in 1970 van een koppel in Central Park staat in het boek Beeld in Zicht, maar ook in het boekje Muggen en Olifanten. Het beeld van hoop op een betere toekomst.

“Joop Swart, hoofdredacteur van Avenue, zei een keer tegen me: je laatste opdracht is het compliment dat je krijgt voor je werk. De opdracht is altijd heilig. Je zorgt voor de krant want dan vragen ze je weer.”

Reizen
Posthuma de Boer heeft samen met Cees Nooteboom veel voor Avenue gereisd. Zij vormden een goed koppel. Beiden hadden grote waardering voor elkaar en vulden elkaar aan in de reisreportages die ze maakten. Wat de een voor ogen had en wat de ander wilde lag meestal dicht bij elkaar, ook al verschilden beiden van karakter en wijze van werken. “We verkeerden op het Leidseplein bij De Kring. Iedereen kende elkaar, je was bevriend. Cees was een reiziger. Hij vroeg ga je mee naar Avenue? Daar deden we dan een voorstel en we gingen op pad. Meestal een paar weken.”

Zo’n twintig jaar lang hebben ze samen gereisd. Daarna is Posthuma de Boer doorgegaan met reizen in opdracht van binnen- en buitenlandse tijdschriften. Soms schrijnende onderwerpen waarvan de foto’s ook zijn gepubliceerd in zijn vele boeken. Zo fotografeerde hij kinderen in nood voor het Rode kruis en Terre des Hommes.

Uit de tijd bij De Kring stammen ook de vriendschappen met veel schrijvers, en de vele schrijversportretten. De wijze van fotograferen van portretten van Posthuma de Boer is kenmerkend: liefst zonder toegevoegde belichting, geen urenlange sessies maar een ontspannen foto. Oog voor compositie, licht en de fijne nuances die je als fotograaf met veel ervaring eerder aanvoelt dan ziet, maken de portretten bijzonder.

Op de bovenste verdieping van zijn huis ligt het beeldmateriaal van al die jaren bewaard, analoog en digitaal. “Ik werk nog iedere dag, en ik word vast 124.”

Eddy Posthuma de Boer (1931-2021) heeft meer dan zeventig jaar gefotografeerd en ruim tachtig landen bezocht. Hij werkte voor Nederlandse dagbladen en binnenlandse en buitenlandse tijdschriften en organisaties. Van zijn werk zijn veel boeken uitgegeven.

www.eddyposthumadeboer.com