Druk(te) dicteert beeld
De Vlaamse fotografe Layla Aerts is onlangs naar Hongarije geweest om foto’s te maken van de vluchtelingenproblematiek. De aanblik van de enorme stroom vluchtelingen grijpt haar erg aan. Oorspronkelijk wil ze een reportage maken van het Hongaarse hek. Door de drukte, niet alleen qua vluchtelingen, maar ook vanwege het grote aantal fotografen, moet ze haar plan laten varen. De omstandigheden en de druk die ze voelt om foto’s gepubliceerd te krijgen zorgen ervoor dat ze anders te werk moet gaan.
Waarom wilde je zo graag naar Hongarije?
“Ik wilde een reportage maken over het vier meter hoge Hongaarse hek,” vertelt Layla. “Een symbool dat doet denken aan Israël, Berlijn enzovoorts. Het prikkeldraad en de overvolle treinen herinnerden me aan beelden van de Tweede Wereldoorlog. Ik kon de foto’s die ik zag niet geloven, ik moest er naartoe!”
Hoe heb je dat aangepakt en wat trof je aan?
“We hebben een auto gehuurd en zijn naar de grens gereden. In Szeged, aan de Servische kant, werden we onmiddellijk aangeklampt door vrijwilligers. Een half uur later reden we naar het Hongaarse Röske, de auto volgeladen met eten. Een man uit Szeged, die er sinds juni aan het werk is als vrijwilliger, toonde ons de weg. Bij het begin van de vluchtelingencrisis heeft hij zijn baan als medewerker van een sportzaak opgezegd om de vluchtelingen te helpen. Toen hij begon als vrijwilliger waren ze met z’n vieren. Nu zijn het honderden vrijwilligers, van over heel Europa. De man was vermoeid, had een aantal dagen niet geslapen. Telkens wanneer we hem even geen vraag stelden, viel hij in slaap.”
“Op weg naar Röske zagen we groepen mensen lopen door de regen. De situatie was verschrikkelijk. Toch leken ze moed te hebben. Ze zwaaiden en lachten. Want eindelijk waren ze in Europa.” De aanblik van al die mensen maakte indruk op Layla. “Ik werd er stil van. Zover ik keek, zag ik mensen toestromen. De spoorweg, die door de laatste opening van het hek loopt, werd overspoeld door uitgeputte families. Kinderen, helemaal nat door de regen, liepen over het spoor. De mensen leken verward: opgelucht dat ze er waren, maar onzeker over wat gaat komen. Ouders droegen hun uitgeputte kinderen. Gezichten van hoop en angst wisselden elkaar af. Is dit Europa?”
De enorme toestroom aan vluchtelingen die dag zorgen ervoor dat Layla haar plannen aan moet passen. “Ik wilde een reportage maken over het hek, maar door de plotse toestroom van vluchtelingen die dag moest ik me aanpassen. Ik maak bijna nooit foto’s van de actualiteit en ben het niet gewend om tussen een horde fotografen te staan. Ik had geen tijd om na te denken over wat ik wilde vastleggen. Ik probeerde rustig te ademen en bleef foto’s maken. Ik heb veel miserie gezien de afgelopen vijftien jaar, maar dit greep me naar de keel.”
“Ik ben er maar twee dagen geweest,” vertelt Layla. “Dat betekent één dag fotograferen en één dag foto’s bewerken en doorsturen. De situatie verandert elke dag en als je je werk gepubliceerd wilt krijgen, moet het snel gaan. Er is, spijtig genoeg, tijd noch plaats voor bedenkingen. De concurrentie tussen journalisten is voelbaar en ook ik bezweek voor de druk. Ik besloot om de dag nadien mijn foto’s te bewerken en door te sturen in plaats van terug te keren naar het hek. Uit angst te laat te zijn en geen publicatie meer te krijgen.”
“Door de steeds sneller veranderende wereld en de steeds snellere communicatiemiddelen is het moeilijker om een nieuwe invalshoek te zoeken èn tijdig af te leveren. Hierin een evenwicht zoeken is belangrijk,” aldus Layla.
De vluchtelingenproblematiek is een terugkerend thema in het werk van Layla. “Ik start nu met een fotoproject rond vluchtelingen waar ik langere tijd aan zal werken. Zolang mijn aanvraag loopt, wil ik hier liever niet te veel over zeggen. Maar het worden trage foto’s die de toeschouwer hopelijk even doen stilstaan. Eerder heb ik een serie in Libanon gedaan, over Syrische vluchtelingen. Deze reportage maakte ik op mijn eigen manier, zonder druk.”
Layla studeerde in 2001 af als fotografe af aan de Sint-Lukas Academie in Brussel. “Als eindwerk diende ik een fotoreportage in over Servische families in Kosovo en een fotoreeks over de Brusselse metro. Mijn scriptie handelde over ethiek en esthetiek in reportagefotografie. Daar ben ik vandaag nog steeds mee bezig. Sindsdien heb ik de wereld afgereisd: China, Jemen, Kosovo, Iran, Niger, Oeganda, Kazachstan, Japan, Moldavië, Israël . Al 15 jaar maak ik wereldwijd sociale reportages in opdracht van verschillende ngo’s, kranten, magazines en andere organisaties zoals UNHCR.”
Over haar werk: “Ik ben gefascineerd door de relatie tussen realiteit en representatie. Mijn werk heeft zowel een artistieke als journalistieke inslag. Door de keuze van mijn onderwerpen en mijn manier van fotograferen tracht ik ervoor te zorgen dat de toeschouwer zijn perceptie in twijfel trekt.” Meer informatie: www.laylaaerts.be.