De researchfase van het project is essentieel

Research is een essentieel onderdeel van langlopende fotografische projecten. Een goed idee is een eerste stap, maar zonder onderzoek zakt je project gegarandeerd door het ijs. Onderzoek maakt een project levensvatbaar. Je tilt de tegel van je idee op om te zien wat er aan de onderkant allemaal gebeurt. Research bestaat lang niet altijd uit het lezen van dikke rapporten. Vaak is het een sociale bezigheid.

door Jeroen Jazet

Als je een idee voor een project hebt, is het goed jezelf eerst wat vragen te stellen. Zijn er andere fotografen die dit onderwerp al behandeld hebben? Is het onderwerp op zichzelf origineel genoeg? Door gedegen onderzoek kun je erachter komen of je idee een andere insteek nodig heeft. Natuurlijk, alles is al gedaan! Maar als je de diepte ingaat kom je vaak op verrassende nieuwe invalshoeken uit. En daarop kun je verder werken. Fotografen vinden vaak hun echte niche pas in de researchfase.

Netwerk
Een geëngageerd fotograaf heeft meestal een netwerk van gelijkgestemden wat betreft interesses of belangen in een bepaald thema. Voor je nieuwe project kan je dus de nodige research doen door gesprekken met mensen te voeren die je al uit je wereldje kent. Meestal kom je via de ene bij een andere persoon uit die nog meer weet over het betreffende thema. Daarnaast kun je uiteraard googelen en artikelen en boeken lezen over het onderwerp. Tegenwoordig zijn er veel websites waar studenten hun papers te koop aanbieden. Dit zijn vaak uitgebreide verslagen waar soms jaren research in zit, iets dat je dan niet over hoeft te doen.

Vorm
Ook is het goed om de vorm van je project te onderzoeken. Wordt het een klassiek verhaal met een kop en een staart, of een sfeerverhaal met uitwisselbare beelden? Welke media ga je gebruiken om het idee vorm te geven? Is een klassieke expositie op zijn plaats of verhoog je de impact door er een multimedia expositie van te maken. Een installatie, video, live objecten, tegenwoordig kan er steeds meer in musea en galeries. Wil je (ook) een boek maken? Hoe gaat dat er uitzien? Het maken van een boek vergt in de productiefase al een andere insteek dan ‘alleen’ een expositie. Sowieso is de hoeveelheid foto’s die nodig is voor een boek veel groter. En je kunt in een boek niet volstaan met een introtekst, maar je zult meer duiding moeten geven aan de beelden om het verhaal te smeden. Doe je dat alleen, of roep je de hulp van een schrijvende collega in? Allemaal vragen die je kunt onderzoeken in de researchfase. Voor sommige fotografen helpt het als ze een mindmap maken waar ze alle aspecten van het project op een visuele manier in kwijt kunnen. Een goede manier kan zijn om gewoon gedachteloos woorden te spuien in de mindmap. Later beoordeel je dan of je ze in je project wil behouden of dat je ze afschiet. Toets op originaliteit, haalbaarheid, relevantie, urgentie, maar ook of ze niet te vergezocht zijn. Leg je gedachten ook altijd voor aan anderen, vaak kijken zij er weer net anders tegenaan.

Born Free
Ilvy Njiokiktjien werkte van 2007 tot 2019 aan het zeer omvangrijke project Born free. Hierin brengt ze de generatie in beeld die na de apartheid in een vrij Zuid-Afrika is geboren en opgegroeid. “Op papier is de apartheid er niet meer, maar in de praktijk hebben deze jongeren er zeker nog mee te maken”, aldus Njiokiktjien. Toen ze in Zuid-Afrika woonde, fotografeerde ze er veel demonstraties. Het viel haar op dat de betrokkenheid van de jongeren enorm was. Veel groter dan in Nederland. “Ik ben dit toen op verschillende niveaus gaan researchen”, vertelt ze. “Eerst wilde ik weten of dit verhaal al door andere fotografen was gecoverd, dat bleek niet zo te zijn. Dat verbaasde me trouwens, ik dacht dat veel fotografen met deze thematiek  bezig zouden zijn. Ik bleek origineel met mijn onderwerpskeuze, een must voor een geslaagd project.”

Onderzoek student
Njiokiktjien is daarna verder gaan graven in de drijfveren van Born Free jongeren in Zuid-Afrika. “Ik begin dan gewoon te googelen, soms met in de zoekterm .pdf. Op die manier kom je al snel rapporten en dergelijke tegen waar veel informatie in staat. In dit geval heb ik uiteindelijk een paper van een studente gekocht met daarin een heleboel research over de Born Free jongeren. Deze vrouw, een studente antropologie, had zes jaar lang research gedaan, dat lukt mij natuurlijk nooit.” In zo’n rapport zoekt Njiokiktjien dan vooral naar concrete, beeldende zaken. “Zo kwam ik een stuk tegen waarin een bepaalde school beschreven werd in de buurt van Kaapstad, waar het racisme nog aanwezig was. Dat is gouden informatie, want ik kan daar dan naartoe om te fotograferen.”
Tijdens het project hield Njiokiktjien een Excelsheet bij met alle contacten die ze sprak, en de verbanden daartussen. “Vaak vertelde persoon A mij dat ik op plek B ook iemand kon ontmoeten die me meer kon vertellen, dat schreef ik allemaal op. Dat netwerken is eigenlijk ook een belangrijke vorm van research, je rolt van het een in het ander.”

Vanaf 2021 is de Rubriek Project een vast onderdeel in ieder nummer van Pf Fotografie Magazine.