De toekomst van de fotografie volgens de Fotograaf des Vaderlands
door Jan Dirk van der Burg
Ik kreeg van de organisatie van de fototalkshow De Donkere Kamer een paragnostisch verzoek. Of ik kon voorspellen wat we in Fotoland in 2019 kunnen gaan verwachten. Nu heb ik met het aanvaarden van mijn ambt als Fotograaf des Vaderlands helaas geen glazen bol gekregen, maar ik kan op basis van 2018 wel al een schot voor de boeg doen. En als de toekomst de optelsom is van het verleden dan heb ik goed nieuws: dan is de gouden eeuw van de fotografie NU.
2018 was voor de fotografie het allerbeste jaar ooit.
Nog nooit zijn waren er zulke goede camera’s
Nog nooit werden er zoveel foto’s gemaakt
Nog werden er zoveel foto’s gepubliceerd
Nog nooit werden er zoveel live-talkshow over fotografie georganiseerd
Voor mij als Fotograaf des Vaderlands zijn het echter moeilijke tijden. Mijn opdracht is het stimuleren van de fotografie. Het ambassadeurschap. Maar waar moet ik beginnen in een land waar iedereen zich al helemaal te pletter fotografeert? Ik spreek weleens iemand op straat aan die niet aan het fotograferen, maar aan het telefoneren is, maar veel te stimuleren valt er echt niet. De hamvraag is natuurlijk ook: hoe kunnen wij ons als échte fotografen anno 2019 onderscheiden van de rest van de fotograferende meute?
Ik heb de drie grootste gevaren voor 2019 voor jullie ontleed en daarbij een mogelijke oplossing gezocht. Daar komen ze.
Gevaar 1. De online beeldtsunami die onze wannabe collega’s creëren. Miljoenen foto’s. Elke dag weer. Ik ben zelf begonnen aan het herijken van het vak en heb besloten mijn storytelling capaciteiten te botvieren op het werk van anderen. Iedereen fotografeert zich maar het leplazarus maar iedereen vergeet om met de resultaten een verhelderende serie te maken of een spectaculair groter inzicht te verschaffen. Ha! That’s where the photographer of the Fatherland ánd his colleagues come in! Ik raad iedere collega aan om onze dolende mede-fotografen vanaf 2019 bij de hand te nemen en de vloedgolf aan beeld die zij maken door de goudzeef te halen en vervolgens het overgebleven edelmetaal te delen met een groter publiek.
Gevaar 2. Een tweede gevaar om te neutraliseren voor de fotografie is de opkomst van de Bekende Nederlanders. Die worden nu in drommen in een stoomcursus door RTL4 opgeleid en gaan ook in 2019 door met het penetreren van het fotografie landschap. Gevolg: Het Rode Kruis stuurt nu niet meer Kadir van Lohuizen op pad maar vraagt Humberto Tan – 360 k volgers op Instagram – om naar Afrika af te reizen. Marco Borsato wordt ingehuurd door het verkeersbureau van Aruba om de reportage De gezichten van Arubaaf te leveren. Laatst kwam ik volkszanger Wolter Kroes tegen bij Calumet die vier koffers met apparatuur in zijn Audi A6 stond te laden. Ik vroeg of Marco Borsato hem aangestoken had met het fotovirus, maar hij wimpelde het snel af. “Ik fotografeer óók al lang maar ik ben Fuji! Marco is Canon hé!” Daarna vroeg ik nog waarom hij dan niet aan het Perfecte Plaatje mee deed, maar dat had hij ook licht verontwaardigd nagevraagd bij jurylid William Rutten. “Misschien volgend jaar zei hij” en stoof weg. Medewerker Bart van Calumet stak zijn duim omhoog: “Die BN’ers komen allemaal bij Calumet dus ik vind het een prima ontwikkeling!”
Om wat tegengas te geven heb ik persoonlijk besloten ze te bestrijden met hun eigen middelen. Ik heb een theatershow over fotografie gemaakt en kom zoveel mogelijk op tv en radio om zo snel mogelijk zelf BN’er te worden. Aan die kant vallen er natuurlijk gaten nu ze daar zich zo vaak laten omscholen tot fotograaf en als ik er nu snel bij ben kan ik de eerste leemte meteen opvullen. Misschien kan Dupho helpen om een 10-delige afvalrace/stoomcursus ‘Fotograaf wordt BN’er’ op te zetten, dan kunnen we deze ontwikkeling met de volgens de communicerende vaten opvangen.
Dan nog gevaar nummer 3 van 2019. Fotografen en geld. Dat gaat in 2019 natuurlijk nog slechter dan ooit, zoals in alle voorgaande jaren. Waar aan de ene kant de BN’ers de fotograferen de markt uitduwen, heeft tot overmaat van ramp John de Mol het journalistieke fotografie-archieflandschap opgekocht. ANP én Hollandse Hoogte! Vorige week kwamen nog groepjes fotojournalisten bijeen in achterafzaaltjes van Van der Valk om de – surprise, surprise – aangekondigde tarief dalingen te bespreken. Hier heb ik geen oplossing voor, hoewel mijn gewaardeerde werkgever De Persgroep nu een heel fijn archiefsysteem heeft waar je het zelf kan aangeven in welk tarief je foto valt. Van gratis, goedkoop maar ook duur. Ik vink het laatste altijd aan.
Dan nog een lichtpuntje. Er zullen in 2019 weer meer prijzen in de fotografie worden gewonnen dan ooit tevoren. En sterker nog er zitten hier fotograferen in de zaal die prijzen in ontvangst moeten gaan nemen. Dat lijkt mij op korte termijn het meest kansrijke verdienmodel. De Zilveren Camera heeft de bedragen verdubbeld die op de cheques prijken die 1 februari 2019 weer worden uitgereikt.
Dat fenomeen van de cheque overhandiging wil ik tot slot even onder de loep nemen. Dat gebruik is ooit in het leven geroepen om die mijlpaal van succes en geluk treffend en vooral spontaan vast te leggen, alleen is het in de geschiedenis van de fotografie nog nooit gelukt om daar een geslaagde weerslag van af te leveren. Voor mij een ambitieus doel in 2019. Een foto vinden die daar wel in is geslaagd, voorlopig ga ik de kerstdagen in met een zelf verzamelde analyse.
Jan Dirk van der Burg, Uw Fotograaf des Vaderlands