Lands of No Return

In Lands of No Return portretteert fotografe Viktoria Sorochinski de laatste inwoners van kleine dorpjes rond Kiev, Oekraïne. De fotografe is geboren in het land en na een aantal omzwervingen woont ze nu in Berlijn. Jaren na haar emigratie is ze benieuwd naar het leven in de dorpjes, die ze van de bezoeken aan haar overgrootmoeder kent. Haar herinneringen aan het dorp zijn licht en vrolijk. Jaren later blijkt de realiteit anders. De dorpjes zien er miserabel uit, er wonen enkel oude mensen, die worden genegeerd door de overheid en zijn verlaten door hun familie. “Met hun generatie verdwijnen ook hun tradities en leefwijze.” Met haar serie wil ze deze leefwijze documenteren en vastleggen. “Het is een ode aan het verleden.”

“Het is mijn meest persoonlijke serie tot nu toe,” aldus Viktoria. “De laatste tien jaar ben ik regelmatig naar Oekraïne gereisd om het leven in de dorpjes te fotografen. Het idee voor de serie ontstond toen ik na jaren terug was in Tarasovka, het dorp waar mijn grootouders vroeger woonden. De staat van het dorp raakte me. De tijd leek er hebben stilgestaan. Ook was het alsof de technologische vooruitgang het dorp niet had weten te bereiken. Het deed me verdriet om te zien dat van het eens zo levendige dorp weinig was overgebleven. Er woonden alleen nog maar oude mensen, die langzaam verdwenen, samen met hun woning. De situatie in Tarasovka bleek exemplarisch voor een heel aantal andere dorpen.”

Vergeten

“De overheid bekommert zich niet om deze mensen. Hun pensioen is zo karig dat ze nauwelijks genoeg geld hebben om eten te kopen. In de dorpjes zijn nauwelijks winkels: in het hele dorp is er vaak slechts eentje en die heeft nauwelijks aanbod. Ook is er geen medische hulp en zijn geen medische hulpmiddelen beschikbaar. Jongeren trekken naar de stad omdat er geen werk is in de dorpen. Blijven ze wel, dan raken ze vaak aan de drank, omdat er verder niets te doen is. Sommige ouderen hebben gelukt: hun familieleden komen af en toe op bezoek om voedsel en benodigde voorraad te brengen. De meesten krijgen echter geen bezoek – zelfs hun familie lijkt hen te zijn vergeten. De dorpsbewoners zijn eigenlijk te oud om op het land te werken of dieren te verzorgen, maar toch proberen ze nog iets te doen, omdat dit hun enige voedselbron is. Deze trieste situatie inspireerde me om met dit project aan de slag te gaan. Deze mensen hebben een zwaar leven achter de rug, hebben zoveel veel meegemaakt en altijd hard gewerkt: ze verdienen het niet om in de vergetelheid te raken. Ze verdienen een blijvende herinnering.”

Buitenbeentje

“Mijn grootvader werd geboren in Tarasovka en groeide er op. Hij was een kunstenaar en een beetje een buitenbeentje. Iedereen in het dorp kende en respecteerde hem. Hij was een schilder, beeldhouwer, fotograaf en acteur. Hij regisseerde zijn eigen toneelstukken in een klein theater en speelde accordeon. Mijn eerste kennismaking met fotografie heb ik aan hem te danken. Toen hij bij ons in de stad kwam wonen, had hij een donkere kamer in zijn slaapkamer. Ik kan me herinneren dat ik daar uren met hem doorbracht, om te zien hoe de beelden op magische wijze verschenen. Mijn overgrootmoeder was een eenvoudige vrouw. Van haar geboorte tot haar dood is ze in het dorp gebleven. Ze werkte op het land en verzorgde het huis. Ze heeft nooit een opleiding genoten, maar toch beschikte ze over een enorme wijsheid, een wijsheid die je niet kunt leren. Ze steunde haar zoon met zijn creatieve initiatieven.”

Lerares

“Mijn oma was lerares, ze gaf les in de Russische taal en geschiedenis. Ze was een hoogopgeleide vrouw, die in het dorpje terecht kwam na de oorlog, omdat ze daar naartoe werd gestuurd door de overheid. In dorpjes hadden ze nu eenmaal leraren nodig. Zo ontmoette ze mijn grootvader, die verliefd op haar werd en haar overtuigde om met hem te trouwen.”

Overgrootmoeder

“Toen ik werd geboren, woonden mijn grootouders niet meer in het dorp. Ze waren met mijn ouders naar de stad verhuisd. Wel gingen we regelmatig bij mijn overgrootmoeder in het dorp op bezoek. Soms gingen we met de hele familie een zomer lang bij oma logeren, een andere keer ging ik alleen met mijn moeder en zus. In mijn herinnering was het een heerlijke plek, met prachtige natuur en volle moestuinen. Ik kan me een bepaalde geur herinneren, een mix van kruiden en bloemen, die ik moeilijk kan omschrijven. Maar elke keer wanneer ik in een klein Oekraïens dorp ben, herken ik deze geur. Mijn overgrootmoeder had een kleine boerderij. Ik kan me herinneren dat ik achter de kippen rende, in een poging om ze te vangen. Of hoe ik door een gat in het hek keek hoe de koeien terugkwamen van de wei. Ik weet nog hoe we aardbeien en frambozen uit de tuin plukten en deze direct op aten, dat ik ging vissen met mijn vader en paddenstoelen plukken met mijn opa en moeder. Sommige herinneringen zijn versterkt door de foto’s die mijn vader van ons maakte. Hij hield echt van het dorp. Als het ooit tot een boek van deze serie komt, dan zal ik een aantal van deze familiefoto’s toevoegen.”

Rijken

Van de dorpjes zal volgens Viktoria weinig overblijven. “De rijken nemen het land over. Het is net alsof ze wachten tot de ouderen doodgaan, zodat ze het gebied kunnen innemen en er hun zomerverblijven kunnen bouwen. Toen ik dat verschijnsel in Tarasovka zag, ben ik op onderzoek uitgegaan. In alle dorpjes rond de hoofdstad gebeurt hetzelfde. Ik ben bang dat over tien tot twintig jaar niet meer van dit soort dorpjes bestaan. Mensen zien het simpelweg niet het belang van het behoud van de dorpjes. Er is ook geen geld voor behoud: Oekraïne heeft veel problemen, en een daarvan is de staat van de economie.”

Schoonheid

Lands of No Return wijkt af van haar ‘gangbare’ werk. “Mijn andere projecten zitten tussen documentaire fotografie en fictie in. Geliefd onderwerpen zijn relaties en familiedynamiek. De mensen die ik fotografeer en hun relatie zijn echt, maar de foto’s zijn geënsceneerd, zodat ik een bepaalde ‘waarheid’ over deze band of een psychologisch aspect ervan kan benadrukken. Dit project is anders. Ik wilde niets doen met verborgen boodschappen of spelen met feit en fictie; ik wilde enkel documenteren hoe het leven in de dorpjes is. Grappig is om te zien is hoezeer de mensen één lijken te zijn geworden met hun omgeving. Als je kijkt naar de kleding en het interieur, dan komen dezelfde kleuren en patronen terug te komen. Het is net alsof de mensen hun kleding af hebben gestemd op hun interieur, speciaal voor de foto. Maar dat is niet zo. Voor mij was het slechts een kwestie van om me heen kijken. Ik hoefde niets in scene te zetten voor dit project, alles was immers al aanwezig, de schoonheid en triestheid. Wat had ik daar nog aan kunnen toevoegen?” Meer informatie: www.viktoria-sorochinski.com/