‘Alzheimer gaat verder dan vergeetachtigheid’
“Mensen weten niet wat er achter gesloten deuren gebeurt.” Een reden voor Chantal van Kollenburg om een serie te maken over ouderen die geconfronteerd worden met alzheimer. Voor mensen die niet terug kunnen vallen op familie of vrienden, dreigt eenzaamheid. Ze kunnen zich steeds minder goed redden. “Deze mensen leven in een isolement, worden veelal aan hun lot overgelaten.” Van Kollenburg weet waar ze het over heeft: ze begeleidt ouderen met alzheimer en dementie. “Dat geeft mij de kans om deze ziekte en het proces in beeld te brengen.” Haar afstudeerwerk is binnenkort te zien bij Fotogalerie Objectief.
“Naast de fotografie werk ik als individueel begeleider voor ouderen met alzheimer of dementie die nog thuis wonen. Ik word bijvoorbeeld ingeschakeld wanneer mantelzorgers overbelast dreigen te raken. De serie die bij Objektief te zien is, gaat over een alleenstaande vrouw. Ze woonde nog thuis en accepteerde geen zorg van buitenaf. Mij werd gevraagd om te proberen bij haar binnen te komen, een vertrouwensband op te bouwen. Dat lukte.”
“Ik kwam dagelijks bij haar thuis, om haar te verzorgen. Af en toe gingen we samen een boodschap doen. Uiteindelijk kon ze zich niet meer thuis redden en moest ze naar een verpleeghuis. Met haar mentor heb ik afgesproken dat ik haar twee keer in de week in het verpleeghuis bezoek.”
Filmwereld
“Het ziekteproces gaat verder. Toch gaat ze op dezelfde wijze om met haar ziekte als toen ze thuis woonde. Ze laat zich moeilijk verzorgen. Ze leeft als het ware in haar eigen filmwereld, een bijzondere wereld van fantasieën. In haar huis zette ze al haar meubels richting het noordwesten. Dat gaf haar een gevoel van veiligheid. In het verpleeghuis wil ze haar leven voortzetten op de manier die ze gewend is. Als het niet gaat zoals zij het wil, kan ze heel boos en behoorlijk agressief worden.”
“Ik vind het schrikbarend om te zien hoe weinig mensen ondersteund worden, helemaal als ze alleen thuis wonen. Net als zien wat de ziekte met je doet. Als hulpverlener kan ik dichtbij komen, laten zien hoe de situatie is. Daarom wil ik over het onderwerp een boek maken. Daarin wil ik ook verhalen van mantelzorgers opnemen, hoe gaan zij met de ziekte om? Daarnaast wil ik de verhalen van de ouderen zelf vertellen. Hoe leven ze, hoe verloopt het ziekteproces? Zodat mensen de ziekte beter gaan begrijpen. Het is meer dan vergeetachtig worden.”
Krantenpapier
Ze geeft een voorbeeld. “Een vrouw die ik begeleidde was altijd bang om zonder toiletpapier te komen zitten, ondanks dat er genoeg wc-rollen voorradig waren. Als kind maakte ze de oorlog mee. In die tijd gebruikte krantenpapier als toiletpapier. Daarom knipte ze kranten tot stukjes papier en hing deze op in het toilet. Alleen dan voelde ze zich op haar gemak.
“Mensen met alzheimer verliezen hun korte termijn geheugen, vallen terug op het lange termijn geheugen. Ze worden langzaam aan weer kind. Op een gegeven moment zijn ze zich niet meer van hun ziekte bewust. Dan kunnen ze momenten best gelukkig zijn. De ziekte zorgt er echter ook voor dat mensen hun waardigheid verliezen. Ze gaan zich zelf verwaarlozen. Vergeten te eten of juist omgekeerd, vergeten dat ze net hebben gegeten. Alledaagse dingen lukken niet meer, concepten worden onduidelijk. Dat zie je terug in deze serie, bijvoorbeeld in de foto van de cactus en knijpers. In plaats van de cactus water te geven, steekt ze knijpers in de aarde, die ze verward met water. Eten klaarmaken lukt op een gegeven moment niet meer. Je ziet allerlei rare combinaties ontstaan.”
Dankbaarheid
“Ik bezoek haar nog altijd in het verpleeghuis. Ondanks haar ziekte weet ze nog steeds mijn naam, net als die van mijn hond. Ik geef haar aandacht, een kus op de wang of een arm, iets waar de medewerkers van het verpleeghuis geen tijd voor hebben. Soms ga ik naast haar liggen in bed, strijk ik over haar hoofd. Daar geniet ze van. Ook al is ze het misschien snel vergeten, op dat moment voelt ze zich goed. Daarom ga ik meestal met een gevoel van blijdschap en dankbaarheid naar huis. Voor een geliefde of kinderen is dat heel anders. Het is immers niet mijn moeder die er ligt. Daarom kan ik het ook daar laten, neem ik het niet mee naar huis. Ik vind het prachtig om dit werk te kunnen doen.”
“In mijn werk moet ik veel van mezelf geven. Daarom vind ik de combinatie met fotografie ook zo fijn. Daar kan ik mijn creativiteit in kwijt. Het geeft me ook de kans om te verbeelden wat ik zie. Met mijn fotografie wil ik andere mensen raken. De beelden komen uit de ziel, het gaat om echte emoties. In onze maatschappij zien we het een na het andere mooie portret voorbij komen. Met hulp van photoshop kunnen we de mooiste dingen maken. Helemaal niet verkeerd, maar ook de echte, minder mooie kanten van het leven moeten we laten zien. Het leven gaat al zo snel.”
Emoties
“In mijn fotografie ga ik emoties niet uit de weg. Zo heb ik een jonge vrouw geportretteerd met de ziekte Non-Hodgkin. Ik kwam met haar in contact via Facebook. Zij wilde haar ziekteproces in beeld laten brengen, om haar te helpen bij de verwerking. We hebben veel gepraat, een band gekregen. Dan kun je op een gegeven moment de camera pakken en samen iets moois neerzetten. Ik breng graag de strijd in beeld, de puurheid van het overleven. Dat betekent niet dat ik alleen maar negatieve zaken in beeld wil brengen of enkel mensen die strijden tegen een ziekte. Het kunnen ook momenten van vreugde zijn, mensen die trots zijn, iets hebben overwonnen.”
Het afstudeerwerk van Chantal van Kollenburg en dat van vijf andere studenten van de Fotovakschool is van 11 april tot en met 12 mei te zien bij Fotogalerie Objektief. Meer informatie: www.cvkfotografie.nl/