Vastleggen van de tijd

Het vastleggen van de tijd. Dat doet Udo Prinsen met zijn lange sluitertijd fotografie. Zijn eerste project, op Spitsbergen, ontstond vanuit de wens om eens achter het bureau weg te komen, de natuur in te gaan. Zijn tweede project, Summer House, gaat over Paleis Soestdijk, dat oorspronkelijk gebouwd is als zomerhuis. De foto’s met gouden gloed en zonnebanen refereren aan de gloriedagen van de Koninklijke familie op het paleis.

“Ik ben altijd op zoek naar mooie locaties en inspiratie. Daarom ben ik naar Paleis Soestdijk gegaan, Ik wilde daar graag fotograferen. Ik wist dat het paleis van eigenaar zou wisselen en daarom mogelijk zou veranderen; wellicht niet meer toegankelijk zou zijn. Daarom moest ik snel handelen. Op dat moment werd de expositie ‘Bal! Soestdijk’ georganiseerd. Ik ken de curatoren en via hen heb ik toestemming gekregen om te fotograferen tijdens de expositie. Ik heb op verschillende plaatsen pinhole camera’s geplaatst, waarmee ik lange sluitertijd fotografie heb gemaakt.”

Dame met camera

“In het Paleis zag ik een foto van de staf, gemaakt in de tuin. Op de foto is een dame te zien, die een camera op haar schoot heeft. De foto is gemaakt rond 1900. Dat leek me mooi: om met eenzelfde camera foto’s te maken om het tijdsbeeld van toen te laten zien. Ik wilde als het ware in de huid kruipen van die vrouw. Met behulp van beelden die nu heb gemaakt, laten zien hoe het vroeger was, de sfeer vangen.”

Laten verassen

“De pinhole camera’s heb ik op verschillende plekken geplaatst. Van de tien beelden die je daarmee maakt, zijn gemiddeld twee interessant. Het proces en kader kan ik gedeeltelijk sturen, maar ik moet en wil me daarbij laten verassen door externe invloeden als de tijd, het weer en de vorm van de camera. In de pinhole camera’s zit lichtgevoelig papier. De sluiter staat altijd open, in tegenstelling tot een gewone camera. Het licht gaat door een heel klein gaatje. De sluiter kan maanden tot jaren open staan. De zon schijnt zichzelf in het papier, met het opgaan en ondergaan van de zon worden zonnebanen getekend. Het beeld voor de camera, wat niet veranderd, wordt opgenomen door het papier. Alles wat vluchtig is, wordt niet vastgelegd. Ook mensen moeten een tijd stilstaan willen ze op de foto komen.”

Negatief beeld

“Het is overigens een negatief beeld, dat ontstaat op het fotopapier. Met behulp van de computer maak ik er een positief beeld van. De foto’s die zo ontstaan zijn oorspronkelijk een beetje blauwig. Ga je echter naar de kleurinformatie kijken, dan zitten er veel meer kleuren in. In Photoshop probeer ik die kleuren eruit te halen. Bij deze serie heb ik voor een gouden gloed gekozen. Dat refereert naar de gouden tijd van de bewoners van het paleis.”

Spitsbergen

Voorbeelden voor Prinsen zijn Chris McCaw en Abelardo Morell. “Zij maken lange sluitertijd fotografie en hebben me geïnspireerd om hiermee aan de slag te gaan. Spitsbergen was mijn eerste project.” In de zomer van 2015 trok een Nederlandse poolexpeditie om Spitsbergen heen naar het eiland Edgeøya. De wetenschappers hadden als expeditiedoel onderzoek te doen naar de gevolgen van menselijk handelen in één van de meest afgelegen wildernissen op aarde. Prinsen ging mee voor een beeldstudie van zonnebanen door middel van solargrafie in Spitsbergen en het schetsen met zonlicht aan boord van het expeditieschip de Ortelius. Het levert het project ‘Shapes of Time’ op.

Kunstzinnige uiting

“Er was destijds een oproep aan kunstenaars en fotografen om mee te gaan met deze reis. Het resultaat zou een wetenschappelijk- kunstzinnige uiting worden. Uiteindelijk lukte het om de wetenschappelijke kant te financieren, voor de kunstenaars kwam dit niet van de grond. Daarin zag ik een kans. Ik wist dat dit project media aandacht zou opleveren. Ik heb daarom mijn projectplan ingediend en alles zelf geregeld. Maarten Loonen, expeditieleider en manager van het Nederlands poolstation heeft op mijn verzoek pinhole camera’s geplaatst. Hij helpt mij nog altijd om op die locatie opnames te maken.”

Verloren schatten

“Twee maanden later ben ik de camera’s gaan ophalen. Ik kon niet alle camera’s terugvinden. Een aantal was meegenomen. Ik snapte eerst niet waarom. Tot Peter Kuipers Munneke, een van de onderzoekers, vertelde dat op Spitsbergen gedaan wordt aan geocaching, waarbij ‘verloren schatten’ met behulp van gps worden gevonden. Sommige geocaches lijken op mijn camera’s, logisch dat mensen ze dan gaan ‘onderzoeken’.”

Shapes of Time

Prinsen wil graag een fotoboek uitgeven van het project ‘Shapes of Time’. Geëxposeerd worden de foto’s volop: het werk is momenteel te zien bij de tentoonstelling Evo-Lumen in het Evoluon in Eindhoven. De serie Summer house op Soestdijk is net uit en zal (gedeeltelijk) in Universiteitsmuseum Utrecht geëxposeerd worden.

Beroemde plekken

Hij heeft nog meer ideeën voor zijn lange sluitertijd fotografie. “Zo lijkt het me leuk om foto’s te maken op beroemde plekken in Europa, waar veel toeristen komen. Zoals Park Guëll in Barcelona. Daar kun je niet in alle rust van genieten, er zijn altijd mensen. Met mijn fotografie kan ik daar wel voor zorgen.” Een ander idee betreft het plaatsen van camera’s in een atelier. “Door een camera vast te maken aan een schildersezel van kunstenaar Micheal Ryan, reist deze maanden door de ruimte met de ezel mee. De verlichting op het plafond zie je telkens op een andere plek, en het licht van de ramen wordt telkens overschreven. De kunstenaar zelf zie je niet, die beweegt en wordt daarom niet afgebeeld.” Meer informatie: http://longexposureart.com/, Facebook en Instagram.