ANP Debat Fotojournalistiek
Hoeveel risico’s moet een nieuwsfotograaf nemen om een ‘waarheidsgetrouw’ beeld van de werkelijkheid te geven? Hoe kunnen we de authenticiteit van nieuwsfotografie bewaren in een wereld waar beeldmanipulatie steeds makkelijker wordt en nieuwsconsumenten beelden vaak niet meer vertrouwen? Deze vragen waren de leidraad van een debat over fotojournalistiek georganiseerd door de ANP in de Balie (op 6 december 2016), met de titel: From the warzone to World Press Photo.
“Wij kunnen de werkelijkheid presenteren en ook maken, en dus spelen wij een beetje voor God,” zei Guido van Nispen, directeur van het ANP als aftrap voor de discussie over de hedendaagse dilemma’s voor de fotojournalistiek. Hij wees op de gevaren van de social media, waar veel nieuws wordt gedeeld zonder de bronnen te onderzoeken. Iedereen kan foto’s plaatsen en verhalen vertellen die dan ook geloofd worden.
De Turkse fotograaf Bulent Kilic, die zijn series over de Turkse staatsgreep, de demonstraties op het Taksimplein en de inval van Mosul liet zien, zei dat ook zijn foto’s door verschillende media verkeerd gebruikt kunnen worden, maar de media kunnen de werkelijkheid niet veranderen. Hij vindt dat het publiek ook een verantwoordelijkheid heeft om de bronnen te kennen.
Moderator Hans Maarten van den Brink stelde de vraag of de subjectiviteit van de fotografie haar kracht of haar zwakte was. Kan fotojournalistiek eigenlijk wel waarheidsgetrouw zijn, zoals van Nispen zou willen? Uiteraard antwoordde Mirjam Kooiman, curator bij Foam Fotografie Museum Amsterdam, dat zij die subjectiviteit omarmde. “In de subjectiviteit zit een artistieke visie waar wij juist naar op zoek zijn. Er zijn nu eenmaal verschillende ideeën over wat nieuws is, dan is het voor een museum als Foam interessant om die te zien en te brengen. Wij zijn ook niet tegen ensceneren als er maar een concept achter zit. Veel fotografen zijn reflectief; zij zoeken naar nieuwe manieren om de wereld vast te leggen, en dus verandert daarmee ook hun visuele taal.” Hier spreekt de kunstwereld die als vanouds diametraal tegenvoer de journalistieke opvatting staat. Daarom is het wel opvallend dat Foam was uitgenodigd. Ook bij dit debat zie je dat er wordt gepoogd om een brug te slaan tussen de waarheid en de persoonlijke interpretatie ervan.
Lars Boering, directeur van WPP, ziet het ook met een nuchterheid van de moderne tijd. “We zoeken altijd naar foto’s met een eigen stijl. In de fotografie is geen waarheid te vinden, maar we zoeken wel altijd naar vertrouwen. Fotografie is communicatie. Daar gaat het om. Als een foto weer te mooi is dat klopt er iets niet, er moet een scherps aan zitten.”
Francis Kohn, directeur fotografie bij Agence France-Presse (AFP) het wereldwijd opererende Franse Persbureau, ziet geen contractie tussen schoonheid en waarheid. Hij vergeleek het met tekst. Een goede tekst heeft een spellingscontrole ondergaan. Een slecht geschreven tekst wil je niet lezen. Dus als je wilt dat mensen jouw tekst gaan lezen en begrijpen moet je ook mooi schrijven. “Alle fotografen die voor ons werken willen uiteraard de werkelijkheid laten zien, ze zijn waarheidsgetrouw.”
Clive Marshall, directeur van de Engelse Press Association duidde op de illustratieve waarde van de foto: ”De kracht van de foto maakt of mensen verder willen lezen in het artikel of niet.”
Het waren oude vragen die al in de jaren tachtig van de vorige eeuw gesteld werden. De eeuwige spanning tussen esthetiek en waarheid. Het grote verschil is dat nu er een economisch facet is bijgekomen. Vrijwel alle fotografen, maar ook de persbureaus hebben moeilijke tijden. Francis Kohn vertelde dat AFP nauwelijks winst maakt, zelfs bij een verkoop van 3000 foto’s per gemiddelde dag. “Deze bedrijfstak is niet gezond, en dat is wereldwijd zo. De markt is erg hard. Dat is voor ons een uitdaging.” Clive Marshall van PA voegde eraan toe dat de adverteerders niet altijd het harde nieuws naast hun advertenties willen zien.
Dat de fotojournalistiek zich ontwikkelt blijkt aan de nieuwe wedstrijd van de creative documentary die de WPP dit jaar in oktober gaat beginnen. Boering:”We moeten de visual storytelling omarmen. Uiteraard moeten het wel echte verhalen zijn een geen fake stories, maar het kan wel creatief worden ingevuld.”
Ondanks alle vernieuwingen moet de hedendaagse fotojournalist nog steeds door het stof kruipen en met gevaar voor eigen leven de belegering van Mosul vastleggen. Hij mag nog steeds niet ensceneren en hij moet nog steeds pijn, ellende en verdriet vastleggen in de hoop dat de wereld zich er wat van aantrekt. Zo veel is er nu ook weer niet veranderd.