Vrijwillig fotograferen voor Make a Memory
Sinds bijna zes jaar fotografeert Stichting Make a Memory in Nederland iedere dag twee tot drie ernstig zieke, terminale of al overleden kinderen. Voor de ouders van de kinderen levert deze organisatie beelden die troost geven, een blijvende herinnering vormen en in de meeste gevallen hulp bieden bij de verwerking van het verlies. Make a Memory werkt daarvoor met een pool van ongeveer 140 vakfotografen. Bijzonder is dat alle fotografen dat vrijwillig en anoniem doen.
Door het grote aantal aanvragen en een natuurlijk verloop in het fotografenbestand blijft het noodzakelijk dat nieuwe fotografen zich aansluiten bij de stichting. Om eens te onderzoeken hoe fotograferen voor Maka a Memory in zijn werk gaat en om de stichting bij te staan bij het werven van nieuwe fotografen, zetten we de meest voor de hand liggende vragen hier even op een rij.
Waarom is Make a Memory opgericht?
De Brabantse fotograaf Ed van Schaik zag op bezoek bij buren slechte en ongelukkige foto’s van een overleden kind en stelde vast dat die beelden desondanks van onschatbare waarde voor de ouders waren. Hij dacht meteen: ‘Dat moet beter kunnen’. Ed’s vrouw Rian was werkzaam in de zorg en samen richtten ze stichting Make a Memory op om voor ouders in vergelijkbare omstandigheden (het verliezen van een kind door vroeggeboorte of ernstige ziekte) goede foto’s te kunnen geven als herinnering aan hun kind.
Aanvankelijk opereerde de stichting alleen in de provincie, maar al snel spreidden zowel de vraag als de diensten van Make a Memory zich uit over heel Nederland. De stichting bestaat inmiddels bijna zes jaar en is volkomen geprofessionaliseerd.
Wat voor kinderen fotografeert stichting Make a Memory en voor wie?
Make a Memory fotografeert ernstig zieke, terminale, ten gevolge van een ongeval gewonde of al overleden kinderen tot en met zeventien jaar oud; meestal betreft het vroeg- of pasgeboren baby’s in leeftijd vanaf een zwangerschap van 23 weken.
De foto’s zijn voor de ouders. Ze bieden in de eerste plaats troost en een tastbare herinnering maar in heel veel gevallen ook daadwerkelijke hulp bij de verwerking van het verlies. De foto’s worden vaak in het ziekenhuis, maar ook bij mensen thuis gemaakt.
Waarop zijn die leeftijdsgrenzen gebaseerd?
Vooral de abortuswet: gebaseerd op medische wetenschap bepaalt de wet dat een kind van 24 weken oud in principe buiten de moeder in leven kan blijven. Dat daar nog enorm veel zorg bij komt kijken is evident, maar de grens is er niet voor niets: pas vanaf die leeftijd wordt een vroeggeboren kind in behandeling genomen. Onder die grens wordt er feitelijk ook niet gesproken over een kind maar over een foetus. Dat Make a Memory nog een week onder die grens fotografeert komt omdat er veel grensgevallen zijn waarbij de leeftijd er om hangt en de kinderen wel in behandeling worden genomen. De stichting erkent dat dit een grijs gebied is, en deze ondergrens is dan ook absoluut. En eenmaal achttien zijn de patiënten volwassen
Wat krijgen de ouders dan precies?
Een boekje met vijf vierkante foto’s (13x13cm) en een dvd-r met alle goede beelden in hoge resolutie. De foto’s worden (met de patiënten/adresgegevens) door de fotografen aangeleverd aan de stichting via een veilige serververbinding en vervolgens print de stichting de foto’s, maakt er een boekje van en stuurt dat met de dvd binnen tien dagen naar de ouders.
Wat zijn de kosten?
Het kost de ouders niks. Ouders krijgen de foto’s gratis. Betalen voor dit soort beelden zou een ongewenste machtsverhouding kunnen opleveren. Alle ouders in dit soort situaties kunnen foto’s laten maken en daarna met de beelden op de dvd hun eigen afdrukken, vergrotingen, albums of wat dan ook maken. De fotografen werken kosteloos: het is vrijwilligerswerk. (Reis- en parkeerkosten worden wel vergoed.) Praktische kosten (het maken van de afdrukken en de boekjes, kantoorkosten et cetera) worden gedekt met sponsoren en donaties. Alle financiële gegevens zijn in te zien via de website; er is geen strijkstok.
Hoe komen de ouders bij Make a Memory terecht?
Zorgprofessionals – (huis)artsen, verloskundigen en vooral verpleegkundigen in alle ziekenhuizen in Nederland op de relevantie afdelingen – weten van het bestaan van de stichting en beschikken over brochures. Zij attenderen ouders op het bestaan van Make a Memory en leggen contact of helpen daarbij.
En hoe zit het met de privacy?
Die is consequent en strak gewaarborgd. De foto’s worden altijd via de stichting gestuurd en zullen nooit gepubliceerd worden. De fotografen gebruiken de foto’s ook nooit voor eigen publiciteit of promotie. Eén en ander wordt gewaarborgd door richtlijnen waaraan alle fotografen zich moeten houden en waarvoor ze ook moeten tekenen. Dat klinkt allemaal heel officieel maar de ouders moeten volledig kunnen vertrouwen op het waarborgen van hun privacy en zo is alles duidelijk.
Het in beeld brengen, hoe regelen jullie dat?
Als er een kind in de regio van de fotograaf in kwestie gefotografeerd moet worden wordt die gepolst of hij/zij tijd en gelegenheid heeft. Contactpersoon (in ziekenhuis meestal verpleegkundige, thuis kan het een verloskundige of huisarts zijn), locatie en voor de shoot relevante bijzonderheden (leeftijd kind, uiterlijke kenmerken) worden doorgegeven en de fotograaf gaat op pad.
Eenmaal daar kan de fotograaf een kleine reportage maken van het kind en indien gewenst ouders en eventuele gezinsleden. Ouders kunnen hun wensen kenbaar maken maar de fotograaf kan ook suggesties doen. Het komt vaak neer op een portret, een portret met de ouders, details van handjes en voetjes, beelden in een wiegje of couveuse, knuffelspeelgoed en andere mogelijke persoonlijke voorwerpen – alles is mogelijk.
De bedoeling is zonder haast, maar niet langer dan strikt nodig, de situatie vast te leggen. Dat zal voor een journalistieke of reportage-fotograaf misschien gemakkelijker zijn dan voor iemand die alleen met flitslicht in een studio werkt.
Realisme is heel belangrijk: de situatie hoeft niet mooier gemaakt te worden dan ze is. In meeste gevallen zijn zwartwit-beelden uiteindelijk het meest geschikt. Fotograferen in RAW met zwartwit voorvertoning is een goede manier om ouders te betrekken bij het fotograferen: als ze ‘onderweg’ zien hoe het wordt in zwartwit zijn ze vaak al snel gerustgesteld over de kwaliteit en verloopt de shoot wat gemakkelijker.
Wat zijn de moeilijke kanten?
Soms zien met name de vroeg- en pasgeboren kindjes er slecht uit: het lichaampje kan beschadigd zijn, er kan sprake zijn van zichtbare lichamelijke afwijkingen en na overlijden is de huid bijvoorbeeld soms al verkleurd.
Bovendien sta je als ‘vreemde’ in een hele precaire, emotionele situatie. Je hoeft geen blijvende band met de ouders op te bouwen – je bent er immers maar even – maar wel vertrouwen uitstralen en rustig zijn. Uiteindelijk gaat dat in de loop der tijd steeds beter: ook dit is een kwestie van ervaring en professionaliteit.
Niettemin kun je te maken krijgen met ouders die sterk wisselend emotioneel gedrag kunnen vertonen: van verdriet naar berusting; van woede naar acceptatie en alles daartussen. Een combinatie van diplomatie, doortastendheid en ‘gewoon laten gebeuren’ bij de fotograaf is dan, net als bij heel veel uiteenlopende situaties in de dagelijkse fotojournalistiek, een pre.
Is het emotioneel niet moeilijk?
Dat varieert per fotograaf en situatie: soms is het moeilijk en de stichting biedt nazorg voor de fotograaf mocht dat – in uitzonderlijke situaties – nodig zijn. Maar doorgaans vinden verreweg de meeste fotografen het zeer bevredigend om zo iets voor de medemens te kunnen doen. Achteraf laten ouders vaak weten ontzettend blij te zijn met de foto’s die dan als volkomen onmisbaar worden bestempeld. Dat hoort de stichting niet alleen zelf, ook kinderartsen, verpleegkundigen en andere zorgprofessionals bevestigen dat.
In de meeste gevallen zijn ouders heel blij dat er een fotograaf komt die gegarandeerd goede beelden maakt en hen in die zin ontlast dat ze daar zelf niet over hoeven na te denken. Veel van de fotografen bij Make a Memory werken ook al jarenlang voor de stichting.
Hoeveel tijd kost zoiets nu en hoe vaak moet je als fotograaf beschikbaar zijn?
Dat varieert per fotograaf. ‘Nee’ zeggen mag en kan altijd en één keer in het half jaar fotograferen is ook waardevol. Sommige fotografen fotograferen een paar keer per maand, anderen één keer per drie maanden. Het is ook altijd mogelijk om een tijdje niet beschikbaar te zijn. Het oproepsysteem is behalve geografisch ook persoonlijk zo ingericht dat er met persoonlijke beschikbaarheid rekening gehouden kan worden.
Is ervaring in medische kringen noodzakelijk?
Nee. Elke sessie voor Make a Memory is feitelijk een mini-reportage die je strikt fotografisch kunt benaderen. Wat het kind in kwestie mankeert is eigenlijk niet eens relevant. Het is levensbedreigend ziek of zelfs al overleden en de foto’s worden aan het eind van het leven gemaakt. Make a Memory maakt nadrukkelijk ook geen rouw- of post mortem-fotografie. De beelden worden in de meeste gevallen bij leven en soms net rond of na overlijden gemaakt.
Om als fotograaf gemakkelijker in deze situaties te kunnen werken organiseert de stichting wel workshops die zowel op de medisch-inhoudelijke als technische en praktische kanten van deze shoots ingaan.
Ruim 140 aangesloten fotografen. Hoeveel hebben jullie er nodig?
In Nederland overlijden er veel meer kinderen dan de meeste mensen zich realiseren. Make a Memory fotografeert er als gezegd twee tot drie per dag – élke dag – en nog lang niet overal is men op de hoogte van het bestaan van de stichting. Ziekte en overlijden laten zich slecht plannen, dus de stichting moet beschikken over een grote pool van fotografen om te allen tijde en in alle situaties een fotograaf te kunnen aanbieden. En dan is er nog een natuurlijk verloop: fotografen stoppen er soms mee, hebben door eigen werk weinig tijd of gaan op vakantie. Omdat de vraag naar foto’s van Make a Memory nog altijd blijft groeien moet de stichting blijven werven.
Als je ook wilt helpen, wat moet je doen?
Heel eenvoudig: stuur een mailtje naar de stichting (info@makeamemory.nl) met daarop een verwijzing naar je website of portfolio. Dat werk zal vast in orde zijn, dus rest er dan nog een kennismakingsgesprek, de formaliteiten rond privacy en de nodige uitleg en dan kun je op pad.
Meer informatie is ook te vinden op www.makeamemory.nl