Standpunt! Fotografen maken zich te druk om auteursrecht
In Standpunt geven mensen uit de wereld van de fotografie hun visie op een bepaald thema. Dit keer gaat het over auteursrecht. Daar is tegenwoordig veel om te doen, zeker nu het online heel gemakkelijk is om plaatjes te kopiëren en plakken. Moeten fotografen maar accepteren dat hun auteursrecht bij tijd en wijlen wordt geschonden? Kunnen ze hier überhaupt wat aan doen en wat dan?
Vincent van der Eijnden, directeur van Pictoright
“De laatste tijd zien fotografen steeds meer dat hun werk op onwaarschijnlijk grote schaal wordt gebruikt, terwijl tegelijkertijd hun inkomsten dalen. Een aantal fotografen is overgegaan op het streng handhaven tegen inbreuken op hun auteursrecht. Hier is veel kritiek op, maar het valt wel op dat in het algemeen juist degenen die de meeste kritiek hebben vaak zelf de inbreukmakers zijn en zich niets gelegen laten liggen aan de rechten van fotografen.
Feit is natuurlijk wel dat de schadevergoedingen die door rechters aan fotografen worden toegekend op zichzelf redelijk kunnen zijn, maar als je deze vergoedingen zou doortrekken naar de hoeveelheid afbeeldingen die op internet worden gebruikt, zou je op een onvoorstelbaar hoog bedrag uitkomen. Op zichzelf is dit een dilemma, maar laten we eerlijk zijn: moet de oplossing hiervoor dan komen van de individuele fotografen van wie de rechten worden geschonden? Iedereen die inbreuk op de rechten van fotografen maakt, neemt immers zelf het risico.
Hoe staat Pictoright hier dan tegenover? Op bepaalde terreinen heeft Pictoright de afgelopen jaren de verantwoordelijkheid genomen om in oplossingen te voorzien, waarbij de belangen van de beeldmakers worden behartigd en tegelijkertijd tegemoet wordt gekomen aan maatschappelijke ontwikkelingen en wensen. Te denken valt hierbij aan de digitaliseringsprojecten van archieven. Door deze oplossingen wordt in de ogen van Pictoright voorkomen dat er nieuwe beperkingen in de auteursrechtregelgeving worden ingevoerd, waardoor fotografen helemaal achter het net vissen.
Ook de betrokken ministeries van OC&W en V&J staan achter het zoeken naar oplossingen, waarbij aan beide belangen recht wordt gedaan. Zo wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om een systeem van Extended Collective License (ECL) in te voeren. Momenteel zijn er tussen Pictoright en verschillende archieven collectieve regelingen getroffen voor het gebruik van afbeeldingen, waarbij beeldmakers via Pictoright een vergoeding ontvangen. Met een systeem van ECL worden dit soort regelingen wettelijk geautoriseerd.
De inbreuken op het internet spelen zich ook veel op andere terreinen af die momenteel niet onder de regelingen van Pictoright kunnen vallen. Pictoright begrijpt zeer goed dat fotografen het ondertussen niet meer pikken. Hoe je het ook wendt of keert: er zal uiteindelijk een oplossing moeten komen. Er wordt immers mede door deze foto’s veel geld verdiend op internet, bijvoorbeeld door platforms als Facebook en Google.
Wellicht zitten we nu in een soort tussenfase waarbij de verhoudingen eerst op scherp worden gezet, waarna er hopelijk in de toekomst meer balans komt tussen de verschillende belangen. De stelling is daarom veel te makkelijk en lijkt vooral oog te hebben voor het belang van de gebruiker/inbreukmaker.”
Corwin Winkelman van Ilona Hartensveld Fotografie & Sgoolfotografie.nl
“Het hangt ongetwijfeld af van de branche waar je je in bevindt. Als je journalistiek werk verricht en je inkomen met ‘die ene wereldplaat’ moet maken, dan is het niet fair als je jouw foto de hele wereld over ziet gaan, zonder dat er een vergoeding tegenover staat. Als leverancier van onder meer commerciële fotografie voor het MKB, zie ik echter dat een vergoeding voor herhaalgebruik niet houdbaar is. Daarom leveren wij voor de zakelijke markt al onze beelden inclusief ‘onbeperkt gebruiksrecht’. Onze enige beperking is dat de klant de foto’s alleen voor eigen publicaties in mag zetten. Een reclamebureau mag de foto’s dus niet inzetten voor andere klanten en het materiaal mag ook niet als stockwerk in een database terechtkomen. Onze overwegingen om hiervoor te kiezen? We sturen liever een factuur voor het leveren van nieuw materiaal, dan dat we een vergoedinkje ontvangen voor ‘hergebruik oud materiaal’.
Naar mijn mening is de tijd voorbij dat je eindeloos kon blijven factureren voor commercieel werk. Enerzijds heeft commerciële fotografie door de vluchtigheid van media een ander soort waarde gekregen. Brochures, websites; na een jaar wil de klant zich op een andere manier presenteren. Anderzijds ontwikkel je je als fotograaf zelf ook. Wat is er leuker dan je nieuwe vaardigheden voor bestaande opdrachtgevers in te mogen zetten?
Aan onze andere klanten (bruids- en studiofotografie, scholen) leveren we graag een blijvend product en stellen we de afdruk centraal. Bij dit soort fotografie neemt de waarde van het beeld, over de jaren heen, toe. Het is fijn als deze klanten na heel veel jaren nog een album of een échte afdruk uit de kast kunnen pakken.”
Fulco Blokhuis, advocaat gespecialiseerd in auteursrecht
“Ik ben het oneens met de stelling. Sterker nog, fotografen zouden zich veel drukker moeten maken over het auteursrecht. Zij hebben de kennis en kunde om mooie foto’s te maken en verdienen hun geld met het verkopen van die foto’s. Een ander mag die foto’s niet zomaar gebruiken of verkopen. Zonder auteursrecht kun je als fotograaf dus geen geld verdienen. Zo belangrijk is het. Iedere fotograaf zou eigenlijk moeten weten hoe het auteursrecht precies werkt en de regels over het gebruik goed kunnen communiceren richting klant. Want in de praktijk denkt die klant nog veel te vaak: ‘Ik heb voor de foto betaald, dus ik heb ook de rechten’. Maar zo is het natuurlijk niet, het auteursrecht blijft in handen van de maker, de fotograaf.
Tegenwoordig zijn fotografen een groot slachtoffer van de digitale kopieermachine die internet is. Er worden te kust en te keur afbeeldingen van internet gekopieerd en geplakt. Ook hier denken veel mensen: het staat op internet, dus het is vrij te gebruiken. Dat is echter alleen het geval als de foto rechtenvrij is, of als er sprake is van een uitzondering zoals het citaatrecht. In alle andere gevallen geldt gewoon het auteursrecht. Dan heeft de fotograaf dus het exclusieve recht om toestemming te verlenen of te weigeren en daar voorwaarden aan te verbinden, bijvoorbeeld betaling. Om misbruik te voorkomen of aan te pakken, raad ik fotografen aan om in de gaten te houden waar hun foto’s terechtkomen. Online kan dit via een reverse image search, bijvoorbeeld via images.google.com, imageraider.com of tineye.com. Je plakt jouw afbeelding in het zoekveld en krijgt te zien of hij nog op andere plekken op het web staat.
Als jouw foto’s onrechtmatig worden gebruikt, online of offline, raad ik fotografen aan om hier stappen op te ondernemen. Op zich is de wetgeving op het gebied van auteursrecht goed geregeld. Sterker nog, alle juridische kosten zijn tegenwoordig vorderbaar. Vroeger was het zo dat je het maar liet zitten als iemand onrechtmatig een foto gebruikte waar je anders vijftig of honderd euro voor kreeg. Tenslotte is het de moeite van het procederen niet waard. Nu is het andersom: een onrechtmatig gebruikte foto kan de kopieerder duizenden euro’s kosten. Als je misbruik niet aanpakt, laat je dus eigenlijk geld liggen. Blijkbaar vinden veel fotografen dit toch te veel moeite en inderdaad: je moet er wel wat werk voor verzetten en in de gaten houden wat er met je foto’s gebeurt. Als je wel misbruik signaleert, kun je actie ondernemen, er tegen optreden en er toch geld aan verdienen.
Het financiële aspect is één ding, maar ook wordt er door illegaal gebruik afbreuk gedaan aan je werk. Als tenslotte iedereen maar denkt dat je foto’s gratis kunt krijgen, gaat niemand er meer opdracht toe geven en zit je als fotograaf zonder werk.”