Winnaar World Press Photo 2015

foto: Ton Hendriks
 
Vanochtend is bekend geworden dat de World Press Photo van het jaar 2014 gewonnen is door de Deense fotograaf Mads Nissen. Hij fotografeerde het homostel Jon en Alex gedurende een intiem moment  op bed in de Russische stad Sint Petersburg. Lars Boering, directeur van de World Press Photo: ”We laten dit jaar een foto zien over de liefde. De jury keek nu minder naar harde nieuwsfeiten en liet meer poëzie toe.”
De prijs zet een trendbreuk voort die de voorgaande jaren is ingezet, waarin geweld en visueel drama niet meer de hoofdingrediënten zijn op de winnende foto. De jury’s kiezen steeds meer voor een foto die niet direct het verhaal laat zien maar het eerder verbeeldt. Deze foto van een homosexueel paar is een iconisch voorbeeld van een impliciet verhaal. Het laten zien van een humaan, intiem moment in de context van de Russische homofobie geeft de winnende foto een bijzondere sociale, maar zeker ook politieke lading. Het is duidelijk dat de jury met deze prijs een politiek statement heeft gemaakt.
Dit werd na afloop van de persconferentie ook bevestigd door de voorzitter van de jury van dit jaar Michele McNally, hoofd fotografie van The New York Times. “De homohaat in Rusland, maar ook in andere landen is een groot thema en het raakt miljoenen mensen. Natuurlijk zijn er grote thema’s gefotografeerd, zoals ebola, het middenoostenconflict en Oekraïne, maar je moet niet vergeten dat dit ook een groot onderwerp is. De winnende foto is zeker een politiek statement, want het is nu eenmaal een politiek onderwerp. Er zijn vele landen waarin homofilie illegaal is. Deze foto vertelt het verhaal van de vervolging van en de aanvallen op homo’s. De jury heeft vooral gekeken naar verhalen en hoe die worden verteld in de fotografie. En deze foto werkte voor ons.” Op de vraag of er veel debat was in de jury om deze foto te laten winnen, zei McNally: “Je kunt het niet een debat noemen, er was wel een discussie rondom de foto, waarbij juryleden zeiden wat ze erbij voelden. We hebben uitvoerig gepraat. Er waren mensen die zeiden dat er geen doden waren of dat er geen geweld zichtbaar was. Maar dan zei ik: hoe weet je dat? Op de achtergrond speelt juist veel geweld. Dit is een foto waarbij het verhaal op de achtergrond speelt. Deze foto heeft vele lagen en de jury was er zeer op gespitst om beelden met meerdere lagen te vinden. Uiteindelijk was iedereen van de jury overtuigd van het drama achter de foto.”

Prijswinnaar Mads Nissen legde in een exclusief  gesprek uit wat de achtgrond is van zijn winnende foto. “Dit project startte ik in juni 2014 toen ik in Rusland was voor een ander verhaal. Ik was toen bij de gay pride, waar ik zag dat een jongeman in zijn gezicht geslagen werd. Ik was daar zeer ontdaan over. Daarom ben ik speciaal voor het onderwerp over de homohaat teruggegaan. Het meeste van mijn werk heb ik geschoten in Sint Petersburg, omdat daar de gemeenschap van homosexuelen groot is en ik daar sneller toegang toe had. Ik heb veel verschillende aspecten van de homohaat in beeld gebracht, zoals het geweld, en de rechtszaken tegen ‘homopropaganda’. Maar ik mistte iets dat heel belangrijk was: het beeld waar het uiteindelijk om te doen was. Het beeld van de intimiteit van twee mensen. Toen kwam ik Jon en Alex tegen. Je ziet geen drama maar de achtgrond van deze foto is natuurlijk wel heel dramatisch, gezien de homofobie in Rusland. En je moet bedenken dat de sexuele spanning tussen twee mensen het meest dramatische is op deze hele aarde.”
Opvallend genoeg ondervond Nissen weinig problemen tijdens het fotograferen van zijn onderwerp in Rusland. “Ik heb niet een keer meegemaakt dat de Russische autoriteiten hebben geprobeerd mij tegen te houden. Maar ik zie er naar uit om de Russische leiders te ontmoeten bij de opening van de World Press Photo in Moskou.”
Wat vindt Nissan van het feit dat zijn prijs als een politiek statement wordt beschouwd? Nissen: “Ik zie de World Press Photo als een onderdeel van de traditie van de humanistische fotografie, die een aantal waarden hooghoudt, zoals menselijke waardigheid, mensenrechten, tolerantie, empathie, vrede en onderling begrip. Het werk dat ik doe behoort tot deze traditie. Daarom ben ik trots op de prijs, want het is een statement voor meer tolerantie en meer acceptatie van elkaar. Het is ook een manier om kritischer naar onszelf, naar onze eigen vooroordelen te kijken. Maar de prijs zie ik ook als een statement over de toekomst van de fotojournalistiek. Normaal wordt er zeer gewelddadig nieuws getoond. Ik ben zelf ook op het Maidanplein geweest en ik heb ook foto’s gemaakt van de ebola in Sierra Leone, dus ik heb die situaties gezien en gefotografeerd, maar ik heb de prijs met deze foto gewonnen. Daar ben ik zeer blij mee want dit is een foto die veel meer vragen stelt. Na het zien van de foto kun je jezelf afvragen waar je eigen tolerantie ligt. Ik vind het belangrijk bij foto’s dat ze je niet alleen aanspreken op je empathie maar dat ze ook vragen stellen omtrent je eigen humaniteit. De foto opent een discussie, ook bij mijzelf.”
Als de prijs iets zegt over de toekomst van de fotojournalistiek, hoe ziet Nissen dat voor zichzelf? “Ik ben te jong om de goede oude dagen van de fotojournalistiek te kennen. Ik heb dit beroep gekozen met het bewustzijn dat het niet gemakkelijk zou zijn. Hoe kun je een vinger wijzen naar de grote machten in de wereld vanuit een positie met weinig middelen en niet verwachten dat het moeilijk zou zijn? Dus natuurlijk hoop ik op betere tijden voor de fotojournalistiek en ik werk er elke dag aan. Ik ben een story teller, ik gebruik fotografie en film, en ik schrijf er ook bij. Ik spreek naast Deens ook andere talen, zo simpel is het. Ik gebruik alles om het verhaal te vertellen.”