Het Noord-Hollands Archief wil met beeldherkenningstechnieken het Nederlandse fotografisch geheugen veilig stellen en voor het brede publiek op nieuwe wijze toegankelijk maken. Het Mondriaan Fonds omarmt deze plannen en maakt het project ‘Fotografisch Geheugen’ mogelijk door een substantiële bijdrage ter hoogte van €113.000. Met behulp van het publiek en de unieke collectie van Fotopersbureau De Boer wordt het computerbrein getraind om ook historische foto’s te kunnen doorzoeken.
Foto’s vormen een onmisbaar onderdeel van het visueel geheugen en spelen een belangrijke rol in het proces van (collectieve) identiteitsvorming. Het Nederlandse fotografische geheugen is online in toenemende mate beschikbaar, maar hoe zorgen we ervoor dat daarin ook doeltreffend kan worden gezocht? Artificial Intelligence-technieken als beeldherkenning kunnen daarbij helpen, maar de computer heeft nog wel een flinke ‘geheugentraining’ nodig.Bestaande algoritmes zijn namelijk getraind op modern fotomateriaal en presteren daarom minder goed op historische beelden. Oude logo’s van Coca Cola worden door de computer bijvoorbeeld niet herkend, en hij denkt dat waterscooters al bestonden in 1900. Door de algoritmes te trainen op historisch materiaal kan het fotografisch geheugen aanzienlijk worden verfrist.
Voor deze geheugentraining leent zich bij uitstek de collectie van Fotopersbureau De Boer, die maar liefst twee miljoen foto’s uit de periode 1945-2004 omvat en opgeslagen ligt in de depots van het Noord-Hollands Archief. Vanaf komende zomer gaan honderden vrijwilligers via het platform www.velehanden.nl de geheugentraining uitvoeren. Zo wordt aan de ene kant deze gigantische fotocollectie toegevoegd aan het fotografisch geheugen van Nederland en aan de andere kant de doorzoekbaarheid van erfgoedcollecties met AI verder ontwikkeld. Het Mondriaan Fonds waardeert in het bijzonder dat het getrainde computerbrein deelbaar wordt gemaakt, zodat ook andere erfgoedinstellingen hiervan gebruik kunnen maken.
Medio 2022 zijn de resultaten zichtbaar in de beeldbank van het Noord-Hollands Archief. Op dit moment wordt in een pilot onderzocht hoe beeldherkenningstechnieken toegepast kunnen worden bij het doorzoeken van fotografische collecties. Deze pilot is mogelijk gemaakt door een NWO-KIEM financiering. Onderzoeker Melvin Wevers, verbonden aan het Digital Humanities Lab van het KNAW Humanities Cluster en digitaliseringspartner Picturae werken hieraan mee.
Een korte uitleg over het project ‘Fotografisch Geheugen’ is hier te bekijken:https://youtu.be/7pLChIh0QUA