NAARDEN: BREED VERHAAL VAN WATER

Een van de oudste en genoeglijkste fotofestivals van Nederland, Fotofestival Naarden, is weer van start gegaan. Het festival wordt traditiegetrouw om de twee jaar in mei gehouden. Onder de generieke noemer ‘Water, Water!’ wordt in het oude vestingstadje, waar het prettig toeven is, een keur aan tentoonstellingen getoond die allemaal in meer of mindere mate met water verbonden kunnen worden.

 

De Grote Kerk als hoofdlocatie toont altijd de highlights van het festival en dit jaar is dat volgens mij Kadir van Lohuizen met zijn uitstekende project Rising Sea Levels. Hiermee laat Van Lohuizen zien wat de grote gevaren zijn van de stijging van de zeespiegel voor talloze aardbewoners, niet alleen in Bangladesh maar ook in Miami, Amerika. Een project dat er toe doet, ons informeert en ook nog esthetisch waardevol is. Ook van Jimmy Nelson hangen er een paar grote werken. Zijn fotografie wordt door antropologisch orthodoxe critici verguisd, maar ik blijf het fascinerend werk vinden vanwege de grote vertelkracht van de beelden. De draad naar het thema Water wordt hier overigens wel wat dunner. Nelson heeft overal op aarde inheemse volkeren gefotografeerd en sommige volkeren wonen toevallig dichtbij water. Dat moet dan de link zijn. Maar er hangt ook een grote opname uit Tibet, niet meteen een locatie aan de oceaan. Dan zal het wel de sneeuw zijn die de link vormt. Op misschien wel de belangrijkste locatie, rondom het altaar, hangt een keur aan natuuropnamen van de bekendste Nederlands-Amerikaanse natuurfotograaf Frans Lanting. Ik sta oog in oog met een krokodil en moet concluderen dat het paleontologische beest natuurlijk in het water leeft, maar van jaguars weet ik dat niet zo precies. Ook zien we het werk van Tim Tadder die op een grappige en ingenieuze wijze portretten van mensen maakte met een exploderende waterballon rond hun hoofd. Meer dan grappig kon ik het helaas niet vinden en ik vroeg me af waarom dit commercieel aandoende werk zo’n prominente plaats had.

Wat ik echt jammer vind van deze uiterst diverse keuze aan fotografen, waarbij de link met water er soms met de haren bijgesleept lijkt, is dat het verhaal van het festival zo, laten we zeggen, verwatert. Uit een gesprek met hoofdcurator Feiko Koster wordt duidelijk waarom die brede keuze is ontstaan. Het fotofestival Naarden moet het de laatste jaren doen zonder enige vorm van subsidie en moet het dus volledig van de kaartverkoop hebben. Daarom is gekozen voor een brede opzet voor een groot publiek. Vandaar de publiekslievelingen Jimmy Nelson en Frans Lanting. En dat blijkt in ieder geval te werken. Het bezoekersaantal is stabiel en het festival is economisch gezond. Dat mag in deze economisch slechte tijden wel gewaardeerd worden.

Toch is het de vraag of het grote publiek alleen maar in groten getale komt vanwege de populariteit van de fotografen en niet vanwege het interessante thema. Het blijkt wel degelijk mogelijk een grote groep mensen te interesseren voor een onderwerp als de dreigende stijging van de zeespiegel. Op Hemelvaartsdag toonde Nieuwsuur het item ‘Onderzoek en kunst in teken van stijgende zeespiegel’ over Naarden met interviews met Van Lohuizen en minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu. De minister opende het festival en komt aan het woord in de festivalkrant en hiermee blijkt dat Naarden zo’n belangrijk topic op de agenda weet te zetten.

Verassend was dan ook de ontdekking in het Vestingsmuseum van een bijzonder project dat wat mij betreft een plaats in de Grote Kerk had verdiend. Dit is het project Drowning World van de in Londen wonende Zuid-Afrikaanse fotograaf Gideon Mendel. Het is een serie confronterende portretten van bewoners die voor hun ondergelopen huizen staan. Mendel is hier al acht jaar mee bezig en gaat er nog steeds mee door. Wat het zo sterk maakt is dat je op een krachtige, esthetische wijze steeds oog in oog komt te staan met een persoon die een overstroming aan den lijve ondervindt. De portretten, die buiten op canvas doeken te zien zijn, zijn genomen in onder andere Thailand, Haïti, Pakistan, Brazilië en Engeland. De getoonde film vond ik ook bijzonder omdat Mendel gebruikt maakt van de stijl van de bewegende foto: een still waarop mensen strak poseren en waarbij het water blijft stromen.
Er valt nog veel meer te ontdekken op diverse locaties van Naarden. In de lange gang van het Vestingsmuseum hangt een krachtige serie van Ernst Coppejans over een dorp in Bangladesh dat van schoon drinkwater werd voorzien. Sterke, kleurrijke beelden. In het Bastion Oranje trof ik een interessante serie van Wouter Stelwagen die de rafelranden van de Chinese stad Chongqing, gelegen aan de Yangtze, fotografeerde. Een serie verstilde beelden die de relatie tussen het water en de metropool laten zien.

In de donkere gangen van de Bastion Oranje is ook het poëtische werk (en voor de curatoren een ware ontdekking) van Daniëlle Kwaaitaal te bewonderen. Zij maakte in een bak water opnamen van verwelkte bloemen en verbeeldt hiermee de gevoelens die wij voor water hebben.
Mooi is ook het autonome werk van de pas afgestudeerde Erik Jan Venhuizen. Hij maakte portretten van mensen onder water op een ongecontroleerd moment waarop ze naar lucht snakken. En vervreemdend is het surrealistische werk van kunstenares Dindi, waarbij water een symbolische rol heeft. Op de Stadhuiszolder hangt het werk van Erik Hijweege die met de natte collodiumtechniek opnamen van watervallen maakte.

Naarden heeft bewust gekozen voor een palet van documentair en autonoom werk omdat het een fotofestival in de breedte wil zijn en niet vergeleken wil worden met het overwegend documentaire Noorderlicht. De organisatoren noemen dit overkoepelend  ‘verhalende fotografie’. Naarden probeert hiermee de virtuele (of toch reële?) kloof tussen de twee vormen van fotografie te dichten en de volledige breedte van het verhaal van water te vertellen. De brede opzet geeft een grote rijkdom aan beelden, maar verliest soms aan thematische scherpte. Het blijft een opgave voor de bezoeker om te kijken of hij zich bij het Fotofestival Naarden een verfrissend en genuanceerd beeld kan scheppen van Nederlands diepgewortelde DNA.

Op Hemelvaartsdag was bij de Gele Loods tevens de prijsuitreiking van de Kees Schererprijs voor het beste fotoboek. Er waren drie genomineerden: Eddy van Wessel, Wijnanda de Roo en Koos Breukel. De laatste kreeg de prijs van € 5000 uitgereikt voor zijn boek Me We, met een overzicht van zijn portretten. En zo verzamelden zich in de namiddag, terwijl het waterige zonnetje plaats maakte voor krachtige stralen, een keur aan fotografen, vormgevers, organisatoren en schrijvers om de kracht van de fotografie te beklinken.
Fotofestival Naarden 2015 van 14 mei t/m 21 juni
www.fotofestivalnaarden.nl