Met röntgen-ogen kijken naar de natuur
Klinisch fysicus Arie van ’t Riet heeft van zijn werk een hobby gemaakt. Hij gebruikt röntgenstralen om het binnenste van bloemen en dieren vast te leggen op film. Het resultaat is een interessante compositie, waarin je het geraamte van flora en fauna ziet. Zijn werk is van 26 februari tot en met 1 mei te zien in Fotogalerie de Gang, in de tentoonstelling ‘Uit Straling – Röntgenpoëzie’.
Niet iedereen mag zomaar aan de slag met röntgenapparaten. “Het gebruik daarvan is omgeven met vergunningen en regelgeving,” vertelt Arie. “Vanwege mijn kennis en mijn werk als klinisch fysicus heb ik een vergunning gekregen. Daarvoor moest ik wel aantonen dat de toepassing van het apparaat zinvol is, dus dat mijn fotografie zin heeft.”
“Mijn foto’s beginnen met dode dieren. Dat zijn dode dieren die zijn gevonden op de (snel)weg, dieren waarmee de kat is thuisgekomen of vissen van de markt. Via een kweker kom ik aan dode reptielen. De dieren zijn dus niet doodgemaakt voor de foto,” voegt Arie toe. “Ze zijn al dood als ik er mee aan de slag ga.”
Zijn ‘modellen’ zijn daarom vaak niet puntgaaf. “Als een fiets over een kikker is gereden, dan loopt deze schade op. Soms heeft een dier een gebroken poot of een andere verwonding. Dat maakt me niet uit. Ik vind het niet erg als mensen dat terug zien op de foto.”
Met de dode dieren en eventuele planten en bloemen creëert Arie een scene. “Ik maak als het ware een kijkdoos. Het proces gaat als volgt. Ik heb een röntgen negatief film in een envelop. Dat is een zilverbromide film van 30 X 41 centimeter. Als ik de bloemen en dieren heb gearrangeerd in de kijkdoos, gaat de röntgenstraling er doorheen. De straling gaat van boven door de kijkdoos, daaronder ligt de envelop met de film. Ik werk analoog, een digitale detector op dit formaat zou onbetaalbaar zijn. Dat zou één of twee ton kosten. De film ontwikkel ik, en daarna haal ik deze door een scanner. Dan heb ik een zwart-wit beeld. De röntgenfilm is heel fijnkorrelig, dus ik kan de foto’s best groot afdrukken. Met de gescande beelden kan ik op de computer desgewenst nog wat kleur toevoegen.”
Naast foto’s van vogels, vissen en kleine zoogdieren, maakt Arie ook foto’s van insecten. “Dat is bijna macrofotografie. Dat doe ik met een kleinbeeld filmpje. Deze laat ik door een fotograaf ontwikkelen. De foto’s scant hij in hoge resolutie. Deze kan ik naderhand ook van kleur voorzien.”
“Als je gaat zoeken op internet, kun je een heleboel röntgenfoto’s van bloemen vinden,” vertelt Arie. “Maar een combinatie van dieren en bloemen in één foto, die vind je niet. Dat heeft te maken met het type straling dat je moet gebruiken om een mooie afbeelding te krijgen. Een bloem is maar dun, daarvoor gebruik je laagenergetische straling. Voor een dier, dat veel meer massa heeft, gebruik je hoogenergetische straling. Wil je de bloem goed in beeld krijgen en gebruik je laagenergetische straling, dan zie je niets van het dier. En omgekeerd. De hoogenergetische straling gaat dwars door de bloem heen, die zie je dan niet meer terug. Daar moet je dus een beetje mee spelen. Dat vind ik leuk om te doen.”
“Let wel, ik werk niet met lagen. Ik maak dus niet eerst een foto van bloem en dan een foto van een dier, die ik dan samenvoeg. Ik maak één foto, van zowel bloem als dier. Welke stralingsdosis en stralingsenergie je daarvoor moet gebruiken, is soms even puzzelen.”
De röntgenfoto’s maakt Arie niet thuis. “Ook niet in het ziekenhuis, maar in een speciaal ingerichte ruimte die ik huur in het buitengebied bij Deventer.” Tijdens het werken met de röntgenstraling staat hij achter een loden afscherming. “Ik hoef dus niet rond te lopen in een loden jas. Daarnaast heb ik altijd een stralingsmeter bij me, mocht de straling onverhoeds aan staan. Zo kan ik veilig werken, al kun je natuurlijk nooit alle risico’s volledig uitsluiten.”
De expositie bevat een brede selectie uit het werk van Arie. Allerhande dieren komen voorbij, van insecten tot zoogdieren. Ter gelegenheid van de tentoonstelling is een speciale uitgave in kleine oplage van zijn foto’s gemaakt. De afmetingen variëren van 15 x 20 cm tot 40 x 50 cm en de werken worden te koop aangeboden. De expositie ‘Uit straling – Röntgenpoëzie’ is te zien in Fotogalerie de Gang in Haarlem. De officiële opening vindt plaats op 5 maart door Taeke Kuipers, directeur van de Hortus Botanicus Amsterdam. Meer informatie: www.x-rays.nl.
