Media Experimenten: van product naar ervaring

Traditioneel waren er maar een paar manieren om als fotograaf je werk naar buiten te brengen. Je maakt een boek via een uitgever, en je exposeert, cq verkoopt jouw werk via een galerie. Maar we zien steeds meer eigen ondernemingsvormen om het fotografische werk naar het publiek te brengen. Een paar media experimenten, waarbij de ervaring belangrijker is dan het fysieke product.

Van Adam Adams, een pseudoniem van Henrik Hol kreeg ik een mail in de bus, waarin hij zijn e-book Greecis dat normaal €9,99 kost, voor niets aanbood. Wat dreef Adams om zijn werk voor een selecte groep voor niets de deur uit te doen? Adams: “Ik zag de crisis al lang aankomen, omdat ik al decennia regelmatig in Griekenland ben. In 2013 besloot ik over de crisis een project te maken. Ik ben in dat jaar ruim zeven maanden in Griekenland geweest en heb daar dagelijks rondgelopen met mijn camera. Daarnaast heb ik nog drie maanden besteed aan een uitgebreid essay over Griekenland en de crisis.Ik heb uitgezocht wat er politiek en economisch aan de hand is. Omdat ik zelf bankier ben geweest begrijp ik hoe het bankwezen in elkaar zit. De corruptie van het land is behoorlijk diep verweven in de samenleving. Ik heb daarover geschreven maar in de foto’s wil ik laten zien hoe het gewone leven doorgaat en men het hoofd boven water houdt.
Ik wilde van mijn project een boek maken. Vele uitgeverijen zagen er geen brood in of zeiden me dat hun fonds voor de komende jaren al vol zat. Maar misschien is de reden dat er te weinig belangstelling is voor het Griekse drama. Kortom, ik kon het niet via een uitgeverij laten drukken. Toen besloot ik er een e-book van te maken en het zo aan te bieden. Omdat ook voor het e-book weinig belangstelling bestond, heb ik het aan mensen uit mijn emaillijst gratis aangeboden. Tenslotte vind ik het belangrijker dat mijn werk en het verhaal van Greecis naar buiten komen dan dat ik eraan verdien.”

Van Irina Popova krijg ik de laatste tijd elke dag een mail met de titel No Day Without a Picture. De van oorsprong Russische fotografe biedt via de mail een hogeresolutiebestand aan van een van haar foto’s, voor de spotprijs van een paar euro’s. Je ziet dan tevens de foto van de vorige dag die dan ineens € 240,- kost, waardoor je als aspirant-koper gaat begrijpen dat je snel moet toehappen, op de dag zelf dus. Als je op de link kopen drukt krijg je een verbinding met Tumbler en zie je een scala aan kortingen, bijvoorbeeld wanneer je een collega fotograaf bent. Vanwaar deze sympathieke en on-traditionele verkoop? Irina Popova: ”Het idee kwam heel spontaan. Ik heb al lang nagedacht over het economisch bestaan van de fotografie in de crisis. Het is nu niet gemakkelijk meer om werk te krijgen, dus moet je andere methoden zoeken. Ik heb de laatste jaren gemerkt dat mijn foto’s overal op internet opdoken zonder dat ik er iets van wist en uiteraard zonder dat daarvoor betaald werd. Soms zijn mensen zo netjes dat ze vragen of ze mijn foto gratis mogen gebruiken, maar betalen voor een foto zit er niet in. Als je zo doorgaat kun je niet meer van de fotografie leven. Dan heb je geen basis om een volgend project te doen. Ik produceer veel foto’s, ben de hele dag met mijn camera op straat. Dus ik dacht erover na hoe ik mijn archief tot leven kon brengen. Ik besloot om elke dag een foto te veilen. Ik kies de foto spontaan, want deze actie gaat ook over spontaniteit, inspiratie en onafhankelijkheid. Ik wil bijvoorbeeld niet afhankelijk zijn van een fotoredacteur die bepaalt wat er geplaatst zal worden. Ik wil mijn eigen ritme bepalen. Ik stuur de mails naar een bestand van zevenduizend ontvangers. Daar zitten fotoliefhebbers, redacteuren, ontwerpers, en verder een diversiteit aan mensen tussen. Als je betaald hebt, stuur ik je het high-res bestand toe en daar mag je alles mee doen. Je mag het afdrukken zo groot als je wil, jet mag het op internet zetten, of publiceren. Daarvoor krijg je een speciaal certificaat mee waarop je rechten staan.”
Popova verwijst naar Walter Benjamin, die aan het begin van de vorige eeuw zei dat de foto haar aura heeft verloren omdat er geen sprake meer is van een uniek exemplaar. Foto’s kun je oneindig vaak vermenigvuldigen en dat bepaalt tevens de aard van het medium. “Wat de galeries doen is geheel kunstmatig. Ze laten de fotograaf slechts een paar afdrukken maken van een foto. Die moeten genummerd en gesigneerd zijn en dan kunnen ze daarmee de prijs opschroeven. Er is immers een schaarste gecreëerd. Dit is het oude concept van de kunstmarkt waarbij een object exclusief en eenmalig is. Het is een achterhaald systeem van opgepompte waarde. Daar wil ik niet aan meedoen. Ik wil mijn eigen waarde scheppen. Daarom bepaalt ik elke dag een hele andere, subjectieve prijs die kan variëren van €1 tot €1000.”
Ook op andere vlakken geeft Irina Popova blijk van een origineel ondernemerschap. Zij heeft een eigen uitgeverij, onder de naam Dostoevski Publishing. Met haar eigen uitgeverij heeft ze onder ander haar boek Another Family gepubliceerd in een exclusieve oplage. Het boek gaat over een drugsfamilie in Sint-Petersburg. Het boek heeft veel publiciteit gekregen in Rusland, omdat het debat over drugsverslaving hiermee op de kaart werd gezet. Popova: “Behalve de uitgeverij die een soort van doe het zelf uitgeverij is, is er ook de galerie Dostoevski. We nodigen kunstenaars in residence uit, die in de galerie kunnen wonen en daar dan zelf een expositie moeten regelen. De kunstenaar moet tijdens de expositie ook zelf de suppoost spelen. Het idee is dat we zelf alles in de hand houden.” Irina Popova houdt niet van stilzitten en wachten hoe de markt reageert. “Het is belangrijk om te blijven bewegen en dingen te ondernemen. Je moet werk blijven produceren en niet thuis zitten en wachten op opdrachten.”

Documentair fotograaf en docent aan de kunstacademie Leo Erken gaf zijn boek Улица-Street-Straße uit, maar vond dat niet voldoende om zijn publiek te bereiken. Daarom wilde hij ook een online publicatie maken en vroeg zich af of dat dan gratis moest. Hij besloot het voor € 1 aan te bieden. Leo Erken: ”Ik geloof dat het fotoboek overschat wordt. Iedereen wil tegenwoordig een fotoboek, maar als je bij de jongeren thuis kijkt, blijkt dat ze helemaal geen boeken meer hebben. Zij vinden het maar een ballast. Het idee over het bezit van een object gaat veranderen. Men wil tegenwoordig content, de inhoud, maar niet meer het materiele object zelf. Daarom heb ik besloten om het boek Ulitza naast de hardcopy versie ook online uit te brengen.”
Ulitza bevat het werk van Erken die hij gedurende enkele decennia in diverse gebieden van Oost-Europa gemaakt heeft. Het boek bevat foto’s uit vrijwel alle voormalige Oostbloklanden, uiteraard inclusief Rusland. Het zijn veel zwartwit foto’s zoals in die tijd vaak gemaakt werden, maar ook kleurenfoto’s, die Erken aanvankelijk nauwelijks gebruikte maar na vele jaren een nieuwe waarde krijgen. Het boek Ulitza bleek voor veel Russen van grote waarde te zijn. Zij hebben de geschiedenis aan den lijve meegemaakt maar hebben er zelf geen beelden van. De foto’s van Leo Erken zijn hun herinneringen. “De beroepsfotografen uit Rusland maakten geen foto’s van het alledaagse leven die ik heb gemaakt. Dat vonden zij natuurlijk te gewoon, maar nu blijkt het een bijzondere waarde te hebben. De generatie van Oost-Europeanen vinden het prachtig om beelden te hebben over hun eigen verleden. Op een bepaald moment zag ik dat een Russische blogger beelden van mij online had gezet en dat werd door duizenden mensen bekeken. Toen begreep ik dat er een potentieel markt was voor mijn foto’s. Daarom heb ik de foto’s bijeengebracht in een speciaal Oost-Europa archief, waaruit Ulitza is ontstaan. Het boek is uitverkocht en daarom kreeg ik het plan om alle foto’s uit het boek en nog veel meer extra foto’s ook online te zetten en het voor een klein bedrag aan te bieden. In een e-book zag ik niets, ik vind het vaak lelijk en achterhaald.”
De bezoeker van Ulitza kan voor een luttel, bijna symbolisch bedrag van slecht € 1 toegang krijgen tot de website. Dan krijgt hij een overzicht te zien van alle historische foto’s die uiterst zorgvuldig met een drumscanner zijn gescand. “De ene euro gaat meer om het commitment. Het is een media-experiment. Het hele proces van betalen via PayPal is erg ingewikkeld en vol valkuilen. Maar deze ervaringen kan ik gebruiken voor mijn volgende projecten. Het zou goed zijn als hier meer eenheid in wordt gebracht, zodat meer culturele producten online kunnen worden verkocht.”
Erken vindt dat het fotoboek niet meer de enige publicatievorm moet zijn van de fotograaf. “Ik vind dat we van de fotoboeken moeten wegblijven. Wij moeten gaan experimenteren met nieuwe verdienmodellen. De uitgevers van fotoboeken zitten in de oude wereld. Fotoboeken zijn een mooi verdienmodel geweest, maar de massamedia ligt op zijn gat. Kijk maar wat er bij de Persgroep gebeurt. De fotowereld wordt uitgehold. We moeten nu iets nieuws zoeken. Men denkt nog teveel vanuit het product, maar wij moeten nu toe na ervaring. Deze tijd verlangt een grote mobiliteit en bereik. Met een toegang van die ene euro kan ik wel duizenden mensen bereiken. Terwijl je met een boek een paar honderd lezers bereikt. We zullen nieuwe, vooral digitale vormen moeten zoeken, waarbij je een groot publiek kunt bereiken. Het zal meer moeten gaan over de content, het verhaal.  Dat moet centraal staan en niet de fysieke vorm. Het vragen van € 1,- moet je zien als het lenen van een boek in de bibliotheek. Je mag het inzien maar je hoeft het niet te hebben. Als fotograaf moet je een publiek opbouwen, waarbij je niet alleen jouw foto’s laat zien, maar jouw gehele verhaal als fotograaf, jouw zienswijze en jouw filosofie. Daar zal het in de toekomst om draaien.”
LINKS:
www.adamadams.net    www.greecis.com    http://omikronproject.gr
Het ebook Greecis is exclusief gratis voor Pf lezers met de speciale coupon code: greecisforphotopro. https://www.greecis.com/my-account/ 1. Register with e-mail address and secret password.  2. Go to http://www.greecis.com/webshop/ and add to the cart. 3. Use the greecisforphotopro coupon code. Click Apply Coupon and Proceed to Checkout. 4. Fill in your Billing Details; this may be xxx and/or ooo/000 etc. 5. Click Accept Conditions and Place Order. 6. In “My Account” you can find your FREE download of GREECIS. 7. Enjoy!
http://www.irinapopova.net
http://nodaywithoutapicture.tumblr.com: op deze site kun je je inschrijven op de veiling
The Ulitza One Book Library: www.ulitza.com
Leo Erken: http://www.nl12.nl