Lieven Engelen: opleving van het Aralmeer
Door decennialange katoenproductie in Oezbekistan is het Aralmeer vrijwel geheel opgedroogd. Door de bouw van de dertien kilometer lange Kokaral dam in 2005 heeft men echter het tij weten te keren. Het waterniveau stijgt sindsdien weer. Lieven Engelen keerde diverse malen naar het Aralmeer om de opleving van dit gebied te fotografen.
Engelen, die net terug is van zijn winterse reis naar Kazachstan, legt de achtergrond uit van de heropleving: “Door de stijging van het water is ook de verzuring van de grond gestopt en is de vis teruggekeerd. Er was nog maar één soort vis overgebleven en nu zijn er weer meer dan vijftien vissoorten in het meer. Dit heeft geleid tot een heropleving van de kleine dorpjes langs het meer. Aralsk, dat in 1910 is ontstaan, was een vissershaven in de tijd van Stalin, en zit nu vijfentwintig kilometer van het water. De vis werd gebruikt om Rusland te voeden. Door de politiek is toen besloten om in Oezbekistan katoenplantages op te zetten om heel Rusland van katoen te voorzien. Ze hebben water onttrokken van twee rivieren die uitmonden in het Aralmeer. Dit is eind jaren zestig begonnen.”
Engelen kende het ecologische probleem van het Aralmeer vanuit zijn schooltijd. “Ik heb op school geleerd over het Aralmeer als voorbeeld hoe het niet moet in de wereld. Het is sindsdien altijd op mijn harde schijf blijven staan. Het is bizar dat het al die jaren nooit is verbeterd en dat het alleen maar verslechterde. Als je nu kijkt naar het Aralmeer is het een fractie van wat het ooit is geweest. In 2007 was het nog slechts tien procent van zijn oorspronkelijke omvang. Het is nu opgesplitst in drie submeren, waarvan er ondertussen twee helemaal zijn opgedroogd en in een woestijn zijn veranderd; de Aralkum woestijn. Je krijgt daardoor zandstormen die de resten van de pesticiden in de lucht brengen. Het is heel schadelijk voor de gezondheid van de lokale bevolking. Er is erg veel werkeloosheid, omdat de bevolking niet meer kan leven van de visserij.”
“Ik wil me concentreren op de schoonheid van de weerbaarheid, de hoop op nieuw leven”
Engelen verbleef in het dorpje Tastubek aan de oevers van het noordelijke deel van het Aralmeer. “Ik wilde het leven zoals het nu is in beeld brengen. Het leven van na de drooglegging van het meer. Ik wilde alleen wel de heropleving in beeld brengen en niet enkel het negatieve.”
De foto’s van Engelen hebben een grote helderheid, die deels ontstaan door het heldere licht van Kazachstan, en deels door zijn werkwijze en techniek. “Ik werk met Leica omdat de lenzen wonderbaarlijk mooi zijn. Ik hou ervan dat je zelf handmatig moet scherpstellen en de diafragma en sluitertijd moet instellen. Zo heb ik volledige controle over het beeld. Het geeft bijna een soort analoog gevoel. Ik ben er snel en flexibel mee. Je voelt je ook minder belastend en zichtbaar voor de mensen. Het geluid van de camera is bovendien minimaal.”
“Ik wil geen beelden waarop mensen gaan poseren. Als je tot die diepere laag wilt komen, dan moet je tot het moment komen dat men je toelaat in hun leven en dat je geen bedreiging bent voor hen. Als fotograaf moet je zelf de voorwaarden scheppen om dit soort vertrouwen te laten ontstaan. Dat doe je door langdurig aanwezig te zijn.”
Lieven Engelen is afgestudeerd aan de Fotovakschool en kreeg de derde prijs Fotovakschool Keep an Eye Fotovakschool Grant 2016.
Lees verder in de Pf Beeldspecial dat op de Professional Imaging Beurs te krijgen is op 18,19, 20 maart
