Hotel Heilstaat: fictief, maar niet verzonnen
De eerste vrouw in de ruimte. Een arbeidster die het schopt tot kosmonaut. Heldin in haar eigen Sovjet droom. De 78-jarige Kolchoz-arbeider Nicolai die met zijn 9 geiten door het modderige dorp ‘Oktober’ sjokt. Diep in zijn jaszak het schrift met zijn 1258-delige luciferdoosjesetiketten-verzameling. Is het echt wat je ziet? Geënsceneerd? Dat vraagt de lezer zich wellicht af wanneer hij het boek Hotel Heilstaat doorbladert. Een project van Nancy Ostermann en Geertjan Cornelissen die samenwerken onder de naam ‘Verse Beeldwaren’. “Achter het voormalige IJzeren Gordijn gingen we op zoek naar een verdwenen wereld die soms nog volop in leven blijkt te zijn, al is het maar in de hoofden van de mensen.”
“De afgelopen jaren bezochten we de voormalige Sovjetstaten; Wit-Rusland, Azerbeidzjan, Oekraïne, Moldavië, Rusland, Oezbekistan en Kazachstan. Soms stuitten we ter plekke op interessante mensen en situaties, soms gebruikten we onze verbeelding om zo alsnog de situaties te creëren die we niet tegenkwamen. Daardoor werden we zelf onderdeel van het verhaal van Hotel Heilstaat. We hebben ongeveer zo’n tien jaar aan het project gewerkt. Aan het boek zelf zo’n twee jaar.”
Eigen werkelijkheid
“In Hotel Heilstaat reizen we tussen tijden en culturen. Verweven we de historie met het heden, de feiten met beredeneerde fictie, en construeren zo onze eigen werkelijkheid. Naast de documentaire foto’s zetten we beelden in scene, vaak met onszelf als model.”
“Associatief, met veel plezier en oprechte interesse in de landen die we bezochten, verzamelden we de elementen. De materialen, de foto’s, waarin de beeldtaal van propaganda te herkennen is. Het zijn puzzelstukjes die niet precies in elkaar passen. Ze horen bij elkaar omdat ze binnen een zelfde sfeer passen. Het geheel vormt een geconstrueerd verhaal. Fictie en werkelijkheid lopen zowel in tekst als in beeld letterlijk door elkaar. We hebben regelmatig beelden met elkaar gecombineerd die in werkelijkheid niets met elkaar te maken hebben, maar hierdoor wel ons verhaal vertellen. Ons verhaal is fictief maar niet verzonnen.”
Tot leven
“Een voorbeeld is het verhaal van Martina Weigelt: op zoek naar relikwieën uit het voormalig Oostblok vonden we op internet een lidmaatschappas van de jeugdorganisatie uit de DDR. Het was eigendom van een 15-jarig meisje genaamd Martina Weigelt. Een jaar later kochten we een ID-kaart van een Oost-Duitse kantoormedewerkster. Tot onze verbazing bleek deze ook van dezelfde Martina Weigelt te zijn. Ook op deze kaart prijkte haar pasfoto, nu met daarop het gezicht van een 25-jarige vrouw. Onze fantasie werd hier enorm door geprikkeld. Met deze twee snippers uit het leven van een Oost-Duitse vrouw begonnen we met het invullen van haar verhaal. Door foto’s van verschillende situaties die we vonden op onze reizen en zelf gecreëerd beeld toe te voegen aan de ID-kaarten brachten we langzaam maar zeker Martina Weigelt opnieuw tot leven.”
Overzichtelijk
Het idee voor Hotel Heilstaat komt voort uit ervaringen uit de jeugd van Ostermann en Cornelissen. “We groeiden op in de jaren zeventig en tachtig. Veel stond toen in het teken van de Koude Oorlog; muziek, films, het nieuws. Het was bedreigend, maar ook overzichtelijk. Je had Oost en West, slecht en goed. Deze wereld hield op te bestaan toen in 1989 de muur viel en in 1991 de Sovjet-Unie uit elkaar viel. De wereld waarin we waren opgegroeid bestond niet meer. Jaren later zijn we op zoek gaan naar deze wereld of wat er van over was, maar vooral ook naar de beelden die zich in ons hoofd hadden genesteld. We wilden niet zo zeer het verhaal van de SU vertellen, maar meer ons verhaal.”
“We wilden de clichés over de wereld achter het voormalige IJzeren Gordijn opzoeken, uitbeelden en toetsen aan de werkelijkheid. We wilden vooral niet het zoveelste documentaire fotoboek over de voormalige SU maken. We wilden ons deze wereld een beetje toe eigenen. Zodanig dat we er ook letterlijk zelf een rol in spelen.”
Nostalgie
Een gevoel van nostalgie, dat roepen de voormalige Sovjetstaten bij het duo op. “Veel is ‘bevroren’ toen in 1991 de SU op hield te bestaan. Zo heeft veel nog een jaren zeventig en tachtig uiterlijk. Dit voelt heerlijk nostalgisch en roept herinneringen op aan onze jeugd. Het is een harde, rommelige, berustende maar ook sympathieke wereld.”
Samenwerking
Ostermann en Cornelissen werken nu zo’n tien jaar samen onder de naam Verse Beeldwaren. Hoe verloopt deze samenwerking? Wij werken dagelijks samen in ons bedrijf. Zo kunnen we makkelijk en snel ideeën met elkaar bespreken en onderzoeken wat wel of niet werkt. Onze visie is behoorlijk hetzelfde. Er is geen duidelijke taakverdeling, alles gaat bijna vanzelf omdat we elkaar zo goed kennen en al zo lang samenwerken. We doen altijd alles samen.”
“We hebben vier jaar bij elkaar in de klas gezeten op de kunstacademie St. Joost in Breda. Ook in de trein kwamen we elkaar vaak tegen omdat we allebei in Eindhoven woonden. Beiden hadden we altijd al een fascinatie voor vervreemding en het spelen met de werkelijkheid. Meteen na de academie zijn we begonnen met gezamenlijk vrij werk. Ons geld verdienen we met diverse commerciële fotografie (voor bedrijven). In tien jaar is er een steeds mooiere balans ontstaan tussen het fotograferen in opdracht en van vrij werk zoals ‘Hotel Heilstaat’. Wij zien alleen maar voordelen van onze samenwerking!”
Boek
De tekst in het boek is van Hans Horsten en het ontwerp van Koen Geurts. Hotel Heilstaat is 24 x 33 cm groot, telt 368 pagina’s en kost 50 euro. Het is verkrijgbaar bij diverse boekwinkels verkrijgbaar en ook te bestellen via foto@versebeeldwaren.nl (verzendkosten 7,50 euro). Meer informatie: www.hotelheilstaat.nl en www.versebeeldwaren.nl.
