Directeur Unseen: Fotografie is een democratisch medium
Unseen, de internationale fotobeurs in Amsterdam die van 20-22 september op het Westergasterrein haar deuren opent, beleeft dit jaar alweer haar achtste editie. Unseen is uitgegroeid tot een wereldwijd erkende beurs van grote allure. Opgezet in 2011 door voormalig FOAM-directeur Marloes Krijnen, kun je Unseen de Paris Photo van de lage landen noemen. We spraken met de nieuwe directeur, Marina Paulenka, die hiervoor directeur was Organ Vida, het Kroatische fotofestival in Zagreb. “Fotografie is een democratisch medium. Daarom geloof ik dat fotografie de kracht heeft om verbindingen te leggen en internationale culturele uitwisseling, communicatie en samenwerking te stimuleren.”
Wat is het belang in deze tijd van kunstfotografie in tegenstelling tot persfotografie, fotojournalistiek en dergelijke?
Marina Paulenka: “Unseen onderscheidt fotografie niet van de rest van artistieke praktijken. Als artistiek medium heeft fotografie een breed scala aan vormen en praktijken. Kunstenaars die zich uitdrukken met het medium fotografie, houden zich in hun werk bezig met belangrijke kwesties die vaak gebaseerd zijn op onderzoek en die een diepere achtergrond hebben. Illustratieve fotografie dient om ergens over te informeren; kunst hoeft geen reden of doel te hebben om gemaakt te worden, het is een vrije en onafhankelijke handeling van de kunstenaar.”
Waarom denk je dat de kunstfotografie de laatste jaren zo’n hoge vlucht neemt? Wat zijn volgens jou de oorzaken van de grote bloei?
“Ik denk niet dat de kunstfotografie alleen de laatste jaren in opkomst is. Dat is het al sinds het bestaan van het medium. Ik zie geen verschil tussen de kunstwereld en de fotografiewereld. Fotografie is een medium dat veel kunstenaars gebruiken, zoals schilderen, beeldhouwen, performance, installatie. Fotografie als medium flirt met andere media, vooral met geluid en installatie, en ik vind het erg interessant. Fotografie als medium is flexibel en verandert voortdurend. Fotografie heeft een rijk verleden, daar moeten we ons van bewust zijn.”
Kun je een gemiddeld profiel geven van de koper van hedendaagse kunstfotografie? Is hij of zij een verzamelaar of vaker een eenmalige koper die z’n interieur wil verfraaien? Verandert de koper van foto’s?
“Er is een groep verzamelaars die alleen fotografie verzamelt, variërend van vintage tot hedendaagse fotografie. Andere verzamelaars hebben een collectie waarin fotografie een belangrijke maar geen exclusieve rol speelt. Beide soorten verzamelaars komen naar Unseen om nieuw werk te ontdekken en te kopen. Unseen is een beurs waar je werken vindt die voor het eerst worden getoond. Er is ook een groeiend publiek van jonge mensen, vaak eerste kopers, dat geïnteresseerd is in het kopen van kunst, vooral hedendaagse fotografie, omdat het zo’n democratisch medium is dat de meeste mensen begrijpen en accepteren.”
Wat is de kracht van Unseen als kunstbeurs in vergelijking met individuele galeries? Hoe kan Unseen het belang van de galeries vergroten?
“Unseen heeft een enorme impact en zichtbaarheid en een prachtige energie die andere kunstbeurzen niet hebben. Dat is een van de redenen waarom ik zo van Unseen hou. Zij bevindt zich tussen een kunstbeurs en een festival voor hedendaagse fotografie in en staat open voor iedereen. Unseen verbindt mensen: curatoren, artiesten met hun publiek, galeries met kunstenaars, verzamelaars met galeries. Ik geloof dat niets onmogelijk is als je in een gescheiden wereld leeft, in je eigen bubbel. Unseen biedt galeries van over de hele wereld de kans om nog niet eerder gezien werk te tonen.”
Welke aanbeveling kun doen? Hoe kan de kunstkoper een selectie maken uit de overweldigende overvloed aan foto’s die te zien zijn?
“Het gevoel dat je krijgt door naar een kunstwerk te kijken, is een belangrijk onderdeel van de beslissing. Je moet het werk voelen, begrijpen en erin geloven. Ik zeg ook altijd dat kunstkopers moeten leren kunst te zien op zo’n manier dat ze begrijpen wat ze kopen en waar ze naar kijken. Hedendaagse kunst maakt deel uit van een heel diverse culturele dialoog en berust op concepten en onderwerpen die grenzen blijven verleggen.”
Welke aanbevelingen heb je voor individuele fotografen die hun foto’s willen verkopen? Denk je dat fotografen in de toekomst kunnen leven van de verkoop van hun kunst?
“Ik ben ook kunstenaar en ik weet wat het betekent. Ik denk dat het een algemene vraag is naar de mogelijkheid om als kunstenaar te kunnen leven van je werk, ongeacht welke media je gebruikt. Het gaat er altijd om commerciële en artistieke praktijken te combineren en verschillende manieren te vinden om ervan te bestaan. Er zijn veel mogelijkheden, van het aanvragen van subsidies en fondsen tot het maken van eigen projecten. Een deel van de inkomsten zou absoluut kunnen komen uit de verkoop van kunst. Er zijn veel platforms die de kunstenaar helpen een publiek te vinden en ons nieuwe digitale Unseen-platform doet precies dit! Zolang er een markt bestaat, heeft de kunstenaar de mogelijkheid inkomsten te genereren uit de verkoop van zijn werk. Maar onze samenleving moet zich ook bewust zijn van het belang van kunstenaars en creativiteit, en kunstenaars helpen bij hun werk en praktijk.
Kunnen we de komende jaren grote veranderingen verwachten in Unseen en wat zouden die zijn?
“Het is te vroeg om iets bondigs en definitiefs te zeggen, maar ik wil graag meer onderzoek doen, meer problematische en samengestelde tentoonstellingen houden, een persoonlijker benadering kiezen en in het algemeen meer onze eigen productie tonen. En altijd kunstenaars op de eerste plaats zetten. Het is belangrijk om steeds te proberen dingen beter te maken en je bewust te zijn van de realiteit. Ik deed pas in de laatste fase van deze festivaleditie mee toen het team al veel werk had gedaan. Mijn rol zal duidelijker zijn in de volgende edities. Daarna kunnen we dieper ingaan op programmering en ideeën. Ik kijk er nu naar uit om met het team en al onze gasten deze nieuwe editie van de beurs en het festival te vieren. Unseen heeft zoveel verschillende projecten en elementen, en ik verheug me erop dat allemaal samen te zien komen in dit overgangsjaar.”