Daniëlle van Zadelhoff in Stadsmuseum Harderwijk

Werk van fotograaf Daniëlle van Zadelhoff is tijdens de tentoonstelling CAREFUL te zien in het Stadsmuseum Harderwijk.

Opvallende foto’s

Van Zadelhoff (Amsterdam, 1963) kocht in 2013 haar eerste camera en was meteen gegrepen door de fotografie. Ze had een moeilijke periode achter de rug en ontdekte dat ze door te fotograferen haar eigen gevoelens kon onderzoeken en uitdrukken. Om de technische kant van het vak te leren volgde ze een professionele fotografieopleiding in Antwerpen. Haar foto’s vielen op: binnen een jaar kreeg ze een tentoonstelling in het Persmuseum in Amsterdam. Inmiddels is haar werk te zien geweest op exposities over de hele wereld en zijn haar foto’s opgenomen in museale en particuliere collecties wereldwijd. CAREFUL in Stadsmuseum Harderwijk is de eerste museale tentoonstelling in Nederland van Daniëlle van Zadelhoff sinds 2014. 

Herkenning

De foto’s van Daniëlle van Zadelhoff zijn indringend, ongrijpbaar en losgezongen van een specifieke plaats of tijd. Tegelijkertijd komen ze ons wonderlijk bekend en vertrouwd voor. Haar voorstellingen doen denken aan schilderijen uit de 17e -eeuw, vanwege de zware schaduwpartijen, de ernst en intensiteit van haar modellen en de zorgvuldige aandacht voor de stofuitdrukking. Als kind bracht ze uren door in de bibliotheek van haar ouders, waar ze zich verloor in kunstboeken. Vanaf die tijd heeft ze zich gevoed met beelden en verhalen die behoren tot het collectieve culturele geheugen van de westerse beschaving. Uit dat geheugen haalt zij haar inspiratie en datzelfde geheugen wordt geactiveerd wanneer wij naar haar foto’s kijken. Dat verklaart waarom we haar foto’s herkennen zonder ze eerder te hebben gezien.

Clair-obscur

Een kenmerkende overeenkomst tussen de foto’s van Van Zadelhoff en schilderijen van oude meesters als Rubens, Rembrandt en Caravaggio, is het gebruik van een sterk licht- donker contrast. Dit clair-obscur suggereert diepte, waardoor het platte beeld tot leven komt. Daarnaast geeft het de voorstelling meer spanning: wat in het licht staat vraagt de aandacht, en wat in het duister staat laat iets te raden over. Ook in de oprechte manier waarop zij emoties vastlegt, stapt Daniëlle van Zadelhoff in de voetsporen van oude meesters. Kunstenaars als Frans Hals en Rembrandt van Rijn schilderden mensen met heel geloofwaardige uitdrukkingen van blijdschap, verdriet of pijn op hun gezichten. In haar portretten is Van Zadelhoff ook op zoek naar échtheid, niet per se naar schoonheid.

Door haar ogen

Daniëlle haalt regelmatig inspiratie uit Bijbelse en mythologische verhalen, waarin vrouwen de hoofdrol spelen. Haar belangstelling ligt niet bij de religieuze of moralistische boodschap van die verhalen, maar bij de vrouwen zélf. Ze probeert zich in hen te verplaatsen en hun emoties in beeld te brengen. Zoals de schaamte van Suzanna die wordt bespied door de ouderlingen, of de jaloezie tussen Lea en Rachel, die allebei getrouwd zijn met Jacob. Van Zadelhoff maakt van deze Bijbelse vrouwen mensen van vlees en bloed. Zo is de Madonna in haar foto’s nooit een clichématige figuur, maar laat zij steeds een andere, menselijke kant van Maria zien. Van Zadelhoff toont ons vrouwen met wie we ons kunnen identificeren, in situaties die van alle tijden zijn. Zo slaat zij een brug tussen verleden en heden en ze geeft traditionele beelden en verhalen een actuele zeggingskracht.

(Zelf)portret

Iedere foto is het resultaat van een intense samenwerking, een wisselwerking tussen de fotograaf en haar model. Er is zelden een vooropgezet plan. “Het is een proces dat ik nauwelijks kan sturen. Van de mooiste foto’s weet ik niet hoe ze zijn ontstaan.” Modellen geven zich figuurlijk -en vaak ook letterlijk – bloot voor de camera van Daniëlle. Maar zelf stelt ze zich ook kwetsbaar op: “Je ziet niet alleen de gevoelens van de persoon op de foto. Het model is ook een spiegel, waarin mijn emoties en mijn ontvankelijkheid worden gereflecteerd. In zekere zin zijn al mijn portretten zelfportretten”.

Eenzaamheid en kwetsbaarheid

“In hoeverre kun je een ander kennen? En in hoeverre ken je jezelf?”. Het zijn existentiële vragen die ten grondslag liggen aan het oeuvre van Daniëlle van Zadelhoff. Eenzaamheid en kwetsbaarheid keren steeds terug in haar werk. Het zijn herkenbare gevoelens, voor iedereen. Maar waar we van binnen mee worstelen, is van buiten vaak niet zichtbaar. Die intieme, innerlijke emoties wil Daniëlle juist in haar foto’s verbeelden. Haar modellen lijken vaak in zichzelf gekeerd. Met gesloten ogen of met de rug naar de beschouwer toe sluiten ze zich af. De leegte om hen heen versterkt het idee van eenzaamheid en de donkerte die zo kenmerkend is voor het werk van Van Zadelhoff krijgt een symbolische rol. “De schaduwkant laat veel meer van onszelf zien dan de lichte zijde. Dit is het deel dat ik wil ontdekken in de ander, en zeker ook in mijzelf.” In tien jaar tijd heeft Daniëlle van Zadelhoff als fotograaf een indrukwekkend oeuvre opgebouwd en een heel eigen signatuur ontwikkeld. Ze gebruikt het moderne medium fotografie om aan te sluiten bij de kunsthistorische traditie. Met zorg en inlevingsvermogen legt ze menselijke emoties vast die even herkenbaar en aangrijpend als tijdloos zijn. Aan inspiratie voor nieuw werk heeft ze geen gebrek: “Ik werk altijd met mensen, die een eigen verhaal en een eigen persoonlijkheid hebben. Uit die connectie ontstaan mijn foto’s. Hoe meer het model zich aan mij kan overgeven, des te mooier het resultaat.”

Sophie van Steenderen, conservator van Stadsmuseum Harderwijk