Boek om niet te vergeten
9/11: een moment dat in het collectieve geheugen is geschrift. Veel mensen weten nog precies waar ze op dat moment waren en wat ze deden. Je zou denken dat iedereen weet wat er op die dag gebeurd is. Maar dat is niet zo. Nu groeit een generatie op die de aanslag niet heeft meegemaakt. Fotograaf en filmer Guy van Grinsven werd met deze onbekendheid geconfronteerd. “Het was de avond na de aanslagen in Brussel. Ik zag een groepje jongeren op straat. Ze praatten over de aanslagen. Ik refereerde aan 9/11; zij zeiden dat ze daar niets van af wisten. Dezelfde avond heb ik de teksten voor het boek geschreven. Ik heb de metadata van de foto’s erbij gepakt en heb een tijdlijn gemaakt.”
Inmiddels is de aanslag meer dan 15 jaar geleden. Op dag bewuste dag is Guy in New York om foto- en video-opnames te maken voor ‘Niveau’, een nieuw glossy magazine en nieuw te ontwikkelen tv-format voor regionale omroep L1. “Het programma en het magazine ondersteunden elkaar.’”
“We waren in New York om een aantal reportages te maken. Aanleiding was het openen van een restaurant in Maastricht door chef-kok Hub Biro. Een van zijn inspiratiebronnen vormde Window on the World, een restaurant bovenop de noordtoren van het World Trade Center. Daar wilden we het openingsshot maken. Op de dag van de aanslag zouden we daar om half tien zijn, het restaurant ging om tien uur open. Het was half negen, we hadden net ontbeten, toen we werden gebeld door de vrouw van onze touroperator. Ze vertelde over het vliegtuig dat de eerste toren in was gevlogen.”
“Van daaruit ging alles in een rush. De keuze om naar het WTC te gaan was geheel intuïtief. We hebben onze spullen gepakt en zijn in de auto gesprongen. Onderweg heb ik foto’s gemaakt en gefilmd. Het eerste beeld was direct de hoek om, met de toren in de verte. Vanuit de auto heb ik de ontzetting op de gezichten vastgelegd. Al vrij snel konden we niet verder rijden, het hele verkeer stond vast. Toen zijn we gaan lopen. Om 10.28 uur zagen we de tweede toren instorten. Dat betekent dat wij bovenop die toren hadden kunnen staan. We zouden daar immers vanaf 10 uur filmen.”
“Ik heb onderweg veel gefotografeerd en gefilmd. Hoe ik dat tegelijkertijd voor elkaar heb gekregen is me nog steeds een raadsel. Ik heb het daarna nog wel eens geprobeerd, maar altijd zonder succes. Gek genoeg heb ik die momenten heel anders ervaren dan ze in werkelijkheid waren. In mijn hoofd was er een soort zucht te horen toen de noordtoren instortte, misschien symbolisch voor van de laatste adem die de mensen in de toren hebben uitgeblazen. Toen ik de video terugkeek, hoorde ik een luid geraas. Heel anders dan wat ik heb meegemaakt.”
“Na het instorten van de toren zijn we doorgelopen richting de plek van de aanslag. Onderweg trof ik een kunstenares, die als in een trance de brandende toren aan het tekenen was. Ze keek telkens op van haar tekening naar de toren die er inmiddels niet meer stond. In haar hoofd leek de toren nog wel te bestaan. Ik heb haar uit die roes gehaald, gezegd dat de toren er niet meer stond. Ik wilde graag haar tekening kopen. Ze wilde hem echter niet kwijt, dus ik ben verder gegaan met de gedachte dat ik haar later opnieuw zou opzoeken.”
Guy loopt verder richting het rampgebied. De rook maakt ademen steeds moeilijker. Shock, ongeloof en verslagenheid is van de gezichten af te lezen. Straten liggen bezaaid met papieren afkomstig uit de torens. Sommige zijn deels verbrand. In West Street is een opvangbasis voor brandweermannen. Ze liggen verslagen en ontredderd op straat.
Tapes vol/batterijen leeg
Tegen een uur of zes zijn de videotapes van Guy vol en de batterijen van zijn camera leeg. Nieuwe kopen is nu onmogelijk, dus teruggaan naar het hotel is de enigste optie. “Ik had nog steeds de kunstenares en haar tekening in mijn hoofd en besloot terug te gaan naar de plek waar ik haar voor het laatst zag. Daar zat ze niet meer. Na een uurtje heb ik haar, zittend in een portiek, gevonden. Met tekening. Ik ben een beetje blijven een beetje rondhangen en heb haar gevraagd of ze iets wil eten of drinken. Dat wil ze wel, want ze had geen geld bij zich. Samen hebben we Coke gedronken en een paar bagels gegeten. Ik zei dat ik niet weg zou gaan zonder de tekening. Uiteindelijk ging ze overstag en mocht ik de tekening kopen. Wel voor de hoofdprijs. De tekening staat voor mij symbool voor hoe je dingen soms anders kunt waarnemen. Net zoals ik een heel ander geluid heb ervaren toen de tweede toren instortte.”
Impact
Het meemaken van de aanslag heeft het leven van Guy veranderd. “Die 15 seconden dat ik de noordtoren heb zien instorten heeft een grote impact gehad op mijn leven. Ik realiseerde me dat duizenden mensen zijn omgekomen, die ‘s ochtends nietsvermoedend naar hun werk zijn gegaan, in de gedachte die middag weer thuis te komen. Ik besefte op dat moment dat ik veel te veel tijd heb besteed in mijn leven aan mensen, zaken en dingen die er niet toe doen. Ter plekke besloot ik schoon schip te maken. Ik heb opgeruimd in mijn leven. Kritisch gekeken naar de dingen waar ik wel voldoening uit haal. Dat betekent dat ik afscheid heb genomen van mensen, maar ook van opdrachtgevers. Ik ben er gelukkiger door geworden.”
Na 9/11 is de fotograaf meerdere keren teruggegaan naar New York. De eerste keer valt niet mee, maar al snel keert de liefde voor de stad terug. “Het was mooi om te zien hoe New York de draad weer heeft opgepakt. De stad is door de aanslag opener geworden.” Tien jaar na dato heeft hij dezelfde route als destijds afgelegd. Met de oude beelden in de hand heeft hij op dezelfde plekken foto’s gemaakt. Ook deze beelden zijn opgenomen in het boek. Het boek van #9/11 EYEWITNESS kost 27,50 euro en is verkrijgbaar in Maastrichtse boekhandels en via info@studiopress.nl.
