Bertien van Manen: De poëzie van het dagelijks leven
Bertien van Manen is al sinds de jaren ‘70 actief als fotograaf. Alle veranderingen in de fotografie heeft ze meegemaakt. Het is nogal een verschil, werken als fotograaf 45 jaar geleden of nu. Er is zoveel veranderd, technisch, maar ook inhoudelijk. Van Manen is vooral bekend om haar documentaire fotografie, visual storytelling, het echte leven, puur, zonder trucjes of franje. Dit jaar is haar beeldmateriaal opnieuw uitgegeven en staat op de shortlist van de Arles Book Prize 2018.
Bertien van Manen begon haar carrière na een kleine expo van foto’s van haar kinderen tijdens de vakantie. Vervolgens werkte ze als assistent bij Theo Noort, mode- en reclamefotograaf om vervolgens als zelfstandige te gaan werken voor Viva en voor een modellenbureau. De grote ommekeer kwam toen Van Manen het boek The Americans zag van Robert Frank, de Amerikaanse fotograaf die het andere gezicht van de Verenigde Staten liet zien. Hij reisde rond en fotografeerde wat hem voor de lens kwam, zonder aandacht voor techniek, maar wel voor wie hij tegenkwam of wat er gebeurde. Soms waren zijn foto’s onscherp of slordig.
Van Manen: “De eerste reis naar Rusland ging naar Donbass. Ik reisde samen met een journaliste van de Morning Star, een Engelse communistische krant. Met mijn verzoek om te fotograferen bij ‘gewone’ mensen konden ze geen kant op. Er werd uiteindelijk voor mij iets georganiseerd: een lange witte tafel, gedekt met heel veel gerechten en daarachter een vrouw in traditionele klederdracht. Wat later, ten tijde van Gorbatsjov en Jeltsin, ging het beter. Ik had Russisch geleerd omdat niemand iets anders sprak dan Russisch. Dat heb je dan wel nodig om contact te leggen. Je reist op de bonnefooi, ik had soms geen idee waar ik was. Ik ben vaak in Siberië geweest, daar was het altijd koud en de mensen waren bang voor het Westen. Alles speelde zich binnenshuis af, aan de keukentafel. Tapijten aan de wand, gehaakte kleedjes op de telefoon, prachtig.”
“Mijn boek A hundred summers, a hundred winters is mijn belangrijkste boek over Rusland, maar ook het boek Let’s sit down before we go gaat over reizen door Rusland. Die titel heeft betrekking op een gewoonte in Rusland afscheid te nemen voorafgaand aan een reis. Het stamt nog uit de tijd dat reizen in Rusland gevaarlijk was en lang duurde. Even samen bidden voor de goede afloop. De vrouw in het rode badpak is Lyalya Kuznetsova, een collega en goede vriendin.”
Na het jaar 2000 zijn er zeven boeken uitgekomen met werk van Bertien van Manen. Twee ervan zijn samengesteld uit het enorme archief dat in de loop van meer dan 45 jaar fotograferen is opgebouwd. De overige boeken zijn recent gefotografeerd en samengesteld. Boeken die gaan over mensen in alle mogelijke situaties, op alle mogelijke momenten. Foto’s die soms herkenbaar vele jaren geleden zijn gemaakt maar die aan impact niets verloren hebben.
Wil je meer lezen over Bertien van Manen? Bestel dan nummer 8. Of neem een abonnement.
