Auteursrecht van een aap
Wie heeft er nu eigenlijk auteursrecht op een foto? Laten we er even van uitgaan dat op bijna alle foto’s wel auteursrecht rust, omdat ze creatief genoeg zijn. Wie is de rechthebbende van die foto? Dat hangt af van de specifieke situatie. Zouden een aap of een paard de auteursrechthebbende kunnen zijn?
De Wikimedia-aap is inmiddels alom bekend. David Slater was in Sulawesi aan het fotograferen, toen een kuifmakaak een van zijn camera’s wist te bemachtigen en er vele foto’s mee maakte. Daar kwamen ook wat mooie selfies uit, die David publiceerde. Het was nooit de bedoeling van David dat een aap er met een van zijn camera’s vandoor zou gaan. Later gebruikte Wikimedia Commons de foto, zonder daar de naam David Slater bij te noemen en zonder toestemming te vragen. Dat werd na enkele jaren een rechtszaak.
David Slater verloor deze rechtszaak. Dat is niet gek. Alleen mensen kunnen een auteursrechthebbende zijn. Een aap kan dat dus niet.
Auteursrecht van een werkgever
Een fotograaf die in loondienst is, is wel de maker van een foto en heeft de creatieve prestaties geleverd, maar is in principe niet de auteursrechthebbende. Volgens de Auteurswet wordt de werkgever automatisch de auteursrechthebbende. Natuurlijk alleen voor werk dat in de functie van de arbeidsovereenkomst wordt uitgevoerd. Lastig wordt het wanneer je dezelfde soort werkzaamheden als hobby uitvoert. De scheidslijn is dan zo dun, dat het kan zijn dat ook het uit hobby vervaardigde werk toekomt aan de werkgever. Heb je als werknemer niet de taak om te fotograferen, maar wordt er eenmalig of sporadisch gevraagd wat voor de werkgever te fotograferen, dan wordt de werkgever niet automatisch de auteursrechthebbende.
Overigens is het mogelijk om de werkgever niet automatisch auteursrechthebbende te laten worden. Dat zal dan in de arbeidsovereenkomst expliciet moeten worden opgenomen.
Auteursrecht van een opdrachtgever
Dit is altijd een lastig onderwerp. Opdrachtgevers vinden vaak dat zij auteursrechthebbende zijn. Alleen al omdat zij nu eenmaal de opdracht hebben gegeven. De fotograaf vindt meestal juist dat hij/ zij de auteursrechthebbende is. De fotograaf levert immers de (creatieve) prestaties. Precies bij dat laatste ligt het punt. Wie zorgde er voor de creativiteit?
Elke opdrachtgever zal zorgen voor kaders, een richting of een briefing. Een opdrachtgever wil tenslotte niet willekeurig een paar foto’s, maar stelt eisen. Zolang de fotograaf nog eigen creatieve keuzes kan maken en nog een en ander in kan vullen bij het maken van de foto’s, heeft de fotograaf het auteursrecht. Wanneer de opdrachtgever volledig voorkauwt hoe de foto’s moeten worden en de fotograaf eigenlijk alleen nog maar uitvoert wat de opdrachtgever voorschrijft, zonder dat de fotograaf nog veel eigen (creatieve) inbreng heeft, is de opdrachtgever de auteursrechthebbende. De fotograaf heeft dan niets meer over de foto’s te zeggen.
Zolang de fotograaf zelf creatieve keuzes kan maken heeft hij ook het auteursrecht
Auteursrecht van een rechtspersoon
Een rechtspersoon, zoals een onderneming, een vereniging of een stichting, kan ook de auteursrechthebbende zijn. Volgens de wet zijn zij dit al wanneer zij een werk onder hun eigen naam openbaar maken, zonder de naam van de natuurlijke persoon (de fotograaf) te vermelden. Alleen wanneer die wijze van openbaar maken onrechtmatig was, is toch de fotograaf de auteursrechthebbende. Hier moet je even goed opletten! Het kan best zijn dat je opdrachtgever zo’n rechtspersoon is en je met deze rechtspersoon niet gesproken hebt over de wijze van openbaar maken en of jouw naam daarbij zou komen te staan of niet. Of misschien heb je juist wel gezegd dat het prima is dat de foto zonder naamsvermelding openbaar wordt gemaakt. Je verliest daarmee het auteursrecht. Dit kan alleen worden voorkomen door het vooraf te bespreken en in de licentie op te nemen dat het werk alleen met naamsvermelding openbaar mag worden gemaakt of dat dat niet hoeft, maar dat de fotograaf toch de auteursrechthebbende blijft.
Meerdere personen kunnen auteursrecht hebben
Bij samenwerkingen kan de situatie ontstaan dat meerdere personen auteursrechthebbende zijn. Zo kan een stylist zorgen voor een bepaalde opbouw en styling. Daar kan deze stylist zelf een auteursrecht op hebben. De fotograaf maakt vervolgens de foto. Op die foto kan ook een auteursrecht rusten. In die foto zit dus ook het auteursrecht van de stylist besloten. Daardoor hebben zowel de stylist als de fotograaf samen een auteursrecht op die foto. Zij kunnen niet zonder elkaar bepalen wat er met de foto mag worden gedaan. Dat betekent dat er goede afspraken moeten worden gemaakt. Bij voorkeur vooraf.
Overdracht van auteursrecht
Auteursrecht kan ook worden overgedragen. Dat kan alleen door middel van een akte. Dat is een door beide partijen ondertekend geschrift waarop staat wat er van wie aan wie wordt overgedragen. Een mondelinge afspraak of een e-mail zijn dus niet genoeg. De overdracht is er echt pas nadat die akte is ondertekend. Is die handtekening er van een van de partijen niet, dan blijft de afspraak dat het auteursrecht wordt overgedragen natuurlijk wel staan. Het heeft dus geen zin om wel de afspraak te maken om over te dragen, maar dit uiteindelijk niet te doen. Als je als fotograaf dan denkt te kunnen zeggen: “Ik heb het auteursrecht, dus alleen ik mag bepalen wat er met de foto gebeurt”, kan de ander daar tegenin werpen dat jij je niet aan de afspraken hebt gehouden. Dat laatste noemen we wanprestatie. De andere partij kan daarmee vervolgens alsnog eisen dat het auteursrecht wordt overgedragen. Denk dus niet te lichtvoetig over deze afspraken.
Houd controle over het auteursrecht
Hoe kun je nu zorgen dat je het auteursrecht hebt en houdt? In alle bovenstaande gevallen kan dit het beste en vooral ook het duidelijkst en het meest eenvoudig worden geregeld door hierover vooraf afspraken te maken met de andere partij. Werk je in loondienst, laat de afspraken dan in de arbeidsovereenkomst vastleggen of sluit een aparte overeenkomst. Omschrijf goed wat er uit hoofde van de arbeidsovereenkomst wordt gemaakt en wat je daarbuiten zelf nog maakt. Ook met een opdrachtgever, rechtspersoon of niet, zul je vooraf goede afspraken moeten maken om te voorkomen dat ze automatisch auteursrechthebbende worden. Handig, want zo kun je meteen een goede licentie afspreken waarin staat hoe de foto’s mogen worden gebruikt. Dit geldt ook voor samenwerkingsverbanden.
Maak bij voorkeur standaard licenties en standaard overeenkomsten, waar alles in staat wat jij belangrijk vindt, zodat je dit aan de andere partij kunt voorleggen. Dat scheelt een hele hoop tijd en je hebt altijd een goed overzicht van wat je met wie hebt afgesproken.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in een uitgave van Pf magazine
