Expositie De Magie van Polaroid

Stichting KunstWerkt organiseert van 10 juni t/m 10 juli in haar nieuwe expositieruimte Art Centre Schiedam een tentoonstelling met meesterwerken uit de geschiedenis van Polaroidfotografie. Nederland heeft een niet te onderschatten rol in deze geschiedenis gespeeld. Met bijdragen van meer dan veertig fotografen en kunstenaars, waaronder Auke Bergsma, Toto Frima, Martijn van de Griendt, Sarah Mei Herman, Erik Kessels, Vincent Mentzel, Hans Molenkamp, Ulay, Pieter Vandermeer, Marcel van der Vlugt en vele anderen.

 
Polaroid in Nederland
In 1965 opende Polaroid in Enschede haar grootste fabriek voor films in Europa en in 1970 haar internationale hoofdkantoor in Amsterdam. Daar werd ook gestart met de uitbreiding van de beroemde fotoverzameling The Polaroid Collection met Europees fotowerk. Deze reisde de hele wereld over, maar was in Nederland zelden te zien. De tentoonstelling in Schiedam beoogt een eerbetoon te zijn aan deze, tot nu toe onderbelicht gebleven, Nederlandse rol in de geschiedenis van Polaroid.
 
Nederlandse versie
Zo is bij curator Arno Bauman het idee ontstaan om een Nederlandse versie te organiseren met werk van Nederlandse fotografen die van dit medium gebruik maken of maakten. Naast bijzondere polaroids worden diverse authentieke Polaroidcamera’s getoond en krijgen meerdere boeken en tijdschriften over Polaroid een plaats in de expositie. Verder omvat het programma een lezing, rondleidingen en toont het Schiedamse filmhuis Wenneker Cinema op 18 juni de documentaire Instant Dreams van Willem Baptist. Voor actuele randprogrammering zie website. Daar is ook uitgebreide achtergrondinformatie te vinden over de deelnemers aan de expositie.

Boek

Het gelijktijdig uitgebrachte boek ‘Polaroid in Nederland’ bevat het meeste werk uit de expositie met verder interviews en een cultuurhistorische beschouwing over Polaroid. Samensteller is curator Arno Bauman. Research en tekst zijn verzorgd door Sjef van Duin van het Nederlands Fotomuseum.

Praktische informatie

Locatie                     Art Centre Schiedam, Lange Nieuwstraat 191, 3111 AJ Schiedam

Geopend                  10 juni-10 juli 2022, donderdag t/m zondag, 13.00-17.00 uur. 

Toegang                   Gratis

Opening                   Zondag 12 juni, 15.30 uur, door Marcel Houtkamp, wethouder Cultuur

Finissage                  Zondag 10 juli, 15.30 uur, met kunstenaarsgesprek door 

                               kunsthistorica Cilia Batenburg

www.stichtingkunstwerkt.nl

www.facebook.com/stichtingkunstwerkt

www.instagram.com/stkunstwerk

Over De magie van polaroid

Een expositie die een ode wil zijn aan de rol van Nederlandse fotografen hebben gespeeld in de geschiedenis van polaroid fotografie. Curator Arno Bauman.

Iedereen weet wat een polaroid is: een foto die direct uit de camera komt en zich in enkele minuten ontwikkelt. Wat veel minder mensen weten is dat Nederland een prominente rol heeft gespeeld in de geschiedenis van polaroid fotografie. De eerste polaroid camera zag weliswaar het licht in Amerika in 1948, maar de grootste fabriek voor de films in de wereld opende haar deuren in 1965 in Enschede. In 1970 werd ook het Europese hoofdkantoor van Polaroid Company in Amsterdam gevestigd en daar werd een begin gemaakt met de uitbreiding van de beroemde fotoverzameling  ‘The Polaroid Collection’ met werk van Europese fotografen.

Met de komst van betaalbare digitale fotografie in de tachtiger jaren begon de markt voor polaroids af te brokkelen. Polaroid Company  stopte uiteindelijk  in 2007 de  productie van camera’s en in 2008 sloot de fabriek in Enschede haar deuren. Een grote groep fotografen bleef echter gecharmeerd van polaroids en ex-werknemers hebben in 2017 de productie in Enschede weer opgestart (‘The impossible project’). Nieuwe en refurbished camera’s zijn weer volop te koop. (Ook Fujifilm en Holga hebben inmiddels soortgelijke camera’s en filmmateriaal uitgebracht.)

Niet vreemd dus dat veel Nederlandse fotografen intensief gebruikt hebben gemaakt van het medium. Bekende namen zijn Ulay, Auke Bergsma,  Toto Frima,  Bert Teunissen,  Vincent Mentzel,  Paul de Nooijer, en Marcel van der Vlugt. Zij werken of werkten met polaroid en zijn vrijwel allen op de expositie vertegenwoordigd. Hoe kwam het dat zoveel fotografen enthousiast met polaroid aan de gang gingen? 

Een niet onbelangrijke factor was het beleid van hoofdkantoor in Amsterdam: geef vooraanstaande fotografen de beschikking over polaroidcamera’s en -filmmateriaal en laat hen er zoveel mogelijk mee experimenteren. Bovendien werden veel polaroids aangekocht door het bedrijf Polaroid om hiermee onder andere ‘the polaroid collection’ aan te leggen. Fotografen als David van ’t Veen, Ulay en Hans Molenkamp konden zoveel met Polaroidmateriaal experimenteren als zij wilden. Al gauw wisten veel Nederlandse fotografen en fotografiestudenten de weg naar het kantoor van Polaroid aan de Boelelaan in Amsterdam te vinden: er zijn daardoor veel werken van Nederlandse fotografen in de Polaroid Collection opgenomen.

De manier waarop polaroid werd gebruikt verschilde nogal per fotograaf/kunstenaar.  Voor fotografen als Ulay en Marcel van der Vugt werd het hun handelsmerk. Zij werkten veel met grootformaat polaroids.  Ulay ging daarin heel ver. Hij ontwikkelde de zogenaamde ‘Polagrammen’: levensgrote Polaroids waarvoor hij letterlijk in een groot-formaatcamera stapte; een radicaal samenbrengen van het lichaam van de kunstenaar en de ‘body’ van de camera. Eén Polaroidwerk van zijn hand is van afmeting zelfs groter dan 2,5 meter. 

Marcel van der Vugt werkt inmiddels al zo’n veertig jaar met polaroid. Eerst op 4×5 inch, later op het 8×10 en zelfs 20×25 inch formaat. Hij werkte vrijwel uitsluitend op polaroid totdat hij de film niet of nauwelijks meer kon krijgen. Inmiddels werkt hij vooral digitaal, maar met nog altijd een liefde voor polaroid; als hij de hand kan leggen op groot formaat polaroid film, dan doet hij dat nog steeds.

Eén van de weinigen die recent nog met groot formaat polaroid werkte is Walter Sans. Zo maakt hij portretten met een groot-formaat camera op 8×10 inch Polaroidfilm. Eén van zijn belangrijkste projecten is de ‘Fragile’-serie; portretten van professionele fashionmodellen, die in tegenstelling tot hun dagelijkse routine, hun kwetsbaarheid tonen. Deze serie fotografeert hij op originele 9×13 cm Polaroid Chocolatefilm die gevonden werd in de opslag van de failliete Mexicaanse fabriek.

De keuze voor polaroid als medium werd bij deze fotografen bepaald door de kleurweergave en de specifieke sfeer die dat meebracht, maar ook door het werkproces; elke opname leverde direct een kant-en-klaar, uniek eindresultaat op, binnen anderhalve minuut.

Reportagefotografen als Vincent Mentzel gebruikten het SX-70 materiaal vooral als middel om het ijs te breken tussen fotograaf en ‘onderwerp’ voordat er met de spiegelreflexcamera ‘echt’ gewerkt ging worden.