Sublieme ideeën
Als fotograaf kun je goed zijn in het bedenken van ideeën. Maar dan ben je er nog niet. Hoe onderscheid je sublieme ideeën van minder veelbelovende? En hoe onderscheid je werkbare ideeën van haast onuitvoerbare? Er is een methode ontwikkeld die je hierin de helpende hand biedt.
door Diana Bokje
Wanneer je een onderwerp hebt uitgekozen en met behulp van verschillende ideecreativiteitstechnieken tot een lijst met ideeën bent gekomen, is het tijd voor de evaluatie. In deze fase draait het om de selectie en keuze van een idee. Wat biedt de meeste mogelijkheden? Wat is haalbaar? Wat is origineel en hoe is dat te vergelijken? Hierbij zet je je ideeën bewust of onbewust af tegen wat er al bedacht en gemaakt is. In tegenstelling tot divergent denken, waarbij je zoveel mogelijk associeert, draait het bij de evaluatie om convergent denken. Door de verschillende opties analytisch en met aandacht te overwegen en hier en daar bij te schaven, werk je toe naar het ideale concept.
Een overzichtelijke selectiemethode om ideeën te ordenen, is de COCD-box van Mark Raison. De COCD-box werkt met kleuren. De kleuren staan voor verschillende categorieën waarin je ideeën kunt indelen: Blauw: niet heel origineel maar makkelijk uitvoerbaar. Rood: uitvoerbaar én origineel, het idee roept direct een sensationeel gevoel op. Geel: heel origineel maar (nog) niet haalbaar. Wit: niet origineel en (nog) niet haalbaar.
Door de verschillende ideeën een kleurcode te geven of ze te categoriseren ontstaat een eerste selectie. In de ideale situatie kun je een idee kiezen met een rode kleurcode. Het idee is uitvoerbaar en origineel. Ook ideeën met een gele kleurcode zijn interessant omdat een idee wat nu nog niet haalbaar is met een kleine aanpassing – het inschakelen van hulp of het aanleren van een nieuwe vaardigheid of techniek – misschien wel mogelijk is. Ook ideeën in de blauwe categorie kunnen bruikbaar zijn omdat ze goed te realiseren zijn. Hoewel ze in eerste instantie minder sensationeel zijn dan de ideeën in de rode categorie kun je het idee misschien nog aanscherpen met een verrijkingstechniek.
De kracht van aandacht
Aandacht stelt ons in staat om ideeën te analyseren en aan te scherpen. In het boek Imagine (2012) beschrijft John Lehrer uitgebreid het proces dat zich afspeelt in onze hersenen wanneer je je volledig op iets focust. De prefrontale cortex is het gebied in de hersenen dat niet alleen verantwoordelijk is voor aandacht, maar ook ruimte biedt aan het werkgeheugen. Dit is de plek waar verschillende vluchtige gedachten voor korte tijd worden opgeslagen en bij elkaar komen. Hoe beter je je concentreert, hoe meer ideeën er naar dit gebied worden gestuurd en bij elkaar komen. Hierdoor ontstaan nieuwe verbindingen in de hersenen die kunnen leiden tot nieuwe inzichten. Het werkgeheugen zorgt ervoor dat je ideeën kunt uitbroeden. Elke keer wanneer er een nieuw idee ontstaat, komt er dopamine vrij. Dopamine is een stofje dat deel uitmaakt van het beloningssysteem in de hersenen. Het zorgt voor een gevoel van tevredenheid en beloning. Het nieuwe idee wordt opgeslagen in het werkgeheugen waar het weer tot nieuwe gedachten kan leiden die op hun beurt worden opgenomen in het dopaminebeloningscircuit. Het is een circulaire beweging waaruit steeds nieuwe ideeën kunnen ontstaan. Deze gedachtencirkel blijft stromen zolang je hem voedt met aandacht. Door op een andere manier naar het idee te kijken, ontvouwen zich langzaam nieuwe patronen en zienswijzen die je in staat stellen ideeën en concepten te verrijken.
Methodes van verrijken
Er zijn verschillende methodes die je kunt gebruiken om een idee te verrijken. Je kunt gebruik maken van bepaalde vragen om een idee van een andere kant te bekijken. Bijvoorbeeld: wat gebeurt er als je het idee vergroot of verkleint? Wat als je het van een andere kant of door een andere bril bekijkt? Een methode die tot verrassende inzichten kan leiden is wanneer je twee ideeën combineert. Dit werkt met name goed bij ideeën in de blauwe categorie. Een idee wat in eerste instantie misschien niet zo origineel is, kan dat wel worden in combinatie met een ander idee in deze categorie. Wetenschappers maken hiervan gebruik bij biomimicry. Hierbij bestudeert men de strategieën en eigenschappen uit de natuur om maatschappelijke problemen op te lossen. Denk bijvoorbeeld aan hoe boomblaadjes vuil afstoten of hoe honingraat een model kan zijn voor constructies van gebouwen.
Chitine wordt geëxtraheerd uit garnalenschillen, een reststroom van de voedingsindustrie. Het wordt verwerkt tot een nieuw materiaal ‘Shrilk’ (combinatie van garnalen en zijde) dat biologisch afbreekbaar, 100 procent recyclebaar en sterk is. Om deze reden is het een goede vervanger van op olie gebaseerde plastic zakken en andere consumentenproducten als bioplastic, zie de rechterzijde van het beeld. Het is biologische afbreekbaar en bestaat uit afval, dus winst op meerdere punten.
Zintuigen inschakelen
Bij fotografie en waarnemen denk je waarschijnlijk alleen aan kijken. Maar waarnemen doe je met al je zintuigen. In onze taal herken je de samenwerking tussen de verschillende zintuigen. Bijvoorbeeld bij schreeuwende kleuren. Kleuren kun je zien, maar schreeuwen heeft met horen te maken. Een scherpe geur verwijst naar voelen en ruiken. Bittere kou kun je proeven en voelen. Ook het onderwerp dat je wilt fotograferen roept bepaalde zintuigelijke reacties op. Misschien komen er bepaalde kleuren bij je op, voel je afstandelijkheid of juist nabijheid of hoor je bepaalde muziek of geluid. Je kunt je zintuigen goed gebruiken om ideeën te verrijken. Je kunt je afvragen welke kleuren passen bij het onderwerp. Warme of koele kleuren? Heeft het veel of weinig contrast? Welke geluiden of muziek passen bij het onderwerp, welke taal hoort erbij? Wanneer je aan het onderwerp denkt, komen er misschien onbewust bepaalde geuren bij je naar boven. Zoals de geur van vers gemaaid gras wanneer je aan de zomer denkt of de zilte lucht van de zee. Roept het onderwerp een koud of warm gevoel op? En wanneer je beschouwend naar het idee kijkt, is het dan dichtbij of blijft het op afstand? Zelfs een smaak kun je associëren met een onderwerp door te bedenken of het zoet, hartig of pittig is. Door het onderwerp op deze onorthodoxe manier te benaderen ontstaan er nieuwe verbindingen in het werkgeheugen. Het geluid van de oorlog dat de stilte verscheurt kan leiden tot een idee waarbij gescheurd papier een rol speelt in de presentatie van je project.
Mocht je de komende tijd meer willen weten over CREATIVITEIT, neem dan nu een abonnement op Pf Fotografie Magazine! Ga naar: www.pf.nl/aanbieding-2