Fantasierijke fotocomplicaties van onzichtbare processen
Na een loopbaan van bijna veertig jaar als medisch fotograaf, is Chris Timmers (1951) een nieuwe weg ingeslagen. “Ik heb verlof gevraagd bij mijn werkgever zodat ik als zelfstandig fotograaf verder kan. De beslissing om als zelfstandige verder te gaan komt vooral voort uit angst. Ik ben bang dat als ik nog een of twee jaar doorga, ik straks de dingen die ik graag wil maken niet meer kan. Een andere reden heeft te maken met de cultuurverandering in Nederland. De kwaliteit, van bijvoorbeeld foto’s, doet er vaak niet meer toe. Het enige dat wel van belang is of iets voldoende geld genereert. En dat geldt niet alleen voor de fotografie.”
Timmers is in 1976 begonnen als klinisch- en technisch fotograaf bij Prof. Dr. B. Smalhout en het Instituut voor Anesthesiologie van het Academisch Ziekenhuis Utrecht aan de Catharijnesingel. “Het ziekenhuis bestond uit verschillende instituten, die afzonderlijk draaiden in vaak eigen gebouwen. Ze hadden ieder hun eigen operatiekamers, eigen personeel (waaronder fotografen) en hun eigen sfeer en identiteit.”
“Ik was 25 jaar en hoorde opeens ergens bij,” vertelt Timmers. “Werd meegesleept in een vakgebied waar ik nog nooit van gehoord had. Enthousiast gemaakt kon ik doen en laten wat ik wilde. Door de jaren heen is dat behoorlijk veranderd. Bijvoorbeeld door de automatisering. Voor mij als fotograaf veranderde de donkere kamer in een pc op mijn bureau, een mondeling overleg in een mailtje, een handdruk in een smiley.
Als fotograaf van de afdeling anesthesiologie heeft Timmers alles voorbij zien komen. “De afdeling anesthesiologie is als het ware de mainframe van het ziekenhuis. Alles wat geopereerd moet worden en onder verdoving moet worden gebracht, komt voorbij. Van professor Smalhout kreeg ik de opdracht om alles in de operatiekamers en eerste hulp zo realistisch mogelijk te fotograferen. Hij vond onderwijs heel belangrijk. Als je een mens opensnijdt, zie je geen vlees zoals het in de vitrine bij de slager ligt. Het is een wirwar van weefsel, bloedvaten, pezen en spieren. Je ziet van alles: pus, bloed, vet. Wanneer een arts het mes in een patiënt zet, ziet hij dit zo en niet netjes schoon op een groen doekje. Ik moest het dus niet mooier maken dan het was, maar vastleggen wat ik voor mijn lens zag.”
“Op een gegeven moment kreeg ik van professor Smalhout naast mijn pieper een semafoon. Hij kon me daarmee direct dag en nacht oppiepen wanneer er iets gebeurde waar ik acuut een foto van moest maken. Natuurlijk gebeurde dat dan net op een avondje uit met mijn vrouw.”
Vanaf 1994 was hij specifiek fotograaf Publiciteit en Voorlichting voor het gehele Universitaire Medische Centrum Utrecht; dit is een samengaan van het Academisch Ziekenhuis, Medische faculteit en het Wilhelmina kinderziekenhuis. “We verhuisden naar de Uithof. Alle dienstverlening werd geclusterd, bijvoorbeeld in een audiovisuele dienst. Ik deed steeds meer pr werk. In die tijd hebben we de mooiste jaarverslagen gemaakt. Ik wandelde door het ziekenhuis, op zoek naar beelden. Als ik iets interessants tegenkwam, ging ik gewoon achter de patiënt aan. Ook de operatiekamer in. Lief en leed heb ik gezien. Dat is nu ondenkbaar vanwege de privacy bescherming. Eerst moesten patiënten en de familie vooraf toestemming geven, later moest iedere medewerker vooraf middels een handtekening laten weten geen bezwaar te hebben. Het fotomoment was dan al voorbij.
Die tijd leverde imponerende zwart-wit fotografie op, die alleen in UMCU jaarverslagen heeft gestaan. “Regelmatig werd gevraagd of men de foto’s mochten exposeren. Maar het leed van anderen verkopen ter meerdere eer en glorie van mezelf, zoals binnen de nieuwsmedia wordt gedaan, dat voelde niet goed.”
Als fotoredacteur en fotograaf werkte hij van 1996 – 2006 voor het tijdschrift ‘Scan’, het PR tijdschrift voor in- en externe communicatie van het UMCU. Ook leverde hij regelmatig foto’s rond het onderwerp gezondheidszorg aan patiënten- en artsenverenigingen, uitgevers, industrie en dagbladen. “Langzamerhand werd het beroepsveld voor echte fotografie kleiner. Vanwege de privacyregels, maar ook door de onderwerpen in zorg zelf. Het wordt steeds meer onzichtbaar. De sleutel van ziektes bevinden zich in genen en cellen. Het speelt zich af op zo’n kleine schaal en is niet met het blote oog te zien, dan is er niet meer te fotograferen.” En dus gaat het steeds meer over fantasie en verbeelden in plaats van registreren.
Daar richt Timmers zich nu op. Voorbeelden zie je op deze pagina. ‘Twins – the placenta as human delta’ verbeeldt tweelingenonderzoek. “De patholoog anatoom spuit hierbij na de geboorte via de navelstreng gekleurde vloeistoffen in de bloedvaten in de placenta . Zo kan gekeken worden of er verbindingen tussen de bloedbanen van de baby’s bestaan. Met in de achtergrond een not to restored signal.”
‘Hippocampus’ gaat over het geheugencentrum van de hersenen. “De hippocampus regelt het geheugen. Bijvoorbeeld de herkenning van een stem of een lach. Mensen kunnen door het horen van een lach een ander herkennen. Hetzelfde geldt voor het zien van een fragment van een gezicht, zoals bij het zien van een lachende mond. Zonder de hippocampus is dit niet mogelijk, dan is er geen geheugen meer.”
‘Under pressure’ gaat deels over Timmers zelf. Ook laat het zien hoeveel er in de geneeskunde met curves wordt geregistreerd. “Een aantal jaar geleden weigerde mijn dominante oog. Ik had een beginnende netvliesloslating. Voor een fotograaf is dat rampzalig, ik zou stekeblind kunnen worden. Door middel van laseren hebben ze mijn netvlies vast kunnen zetten. Het netvlies laat los door onder andere een hoge oogboldruk. Daarnaast had ik destijds last van een te hoge bloeddruk. Of de hoge bloeddruk en de oogboldruk iets met elkaar te maken hebben, weet ik niet, maar volgens specialisten zou dat best kunnen, al is hier geen eenduidigheid over. De ogen verwijzen ook naar de starende ogen van publiek. Dat gezien worden kent iedere fotograaf. Het veertje dwarrelde voorbij, een donsje van 4 centimeter, en verbeeldt de lichtheid van het bestaan.
“DNA party vind ik een leuk beeld. Dansende geraamten met DNA strengen als slingers.”
De beelden van Timmers zijn foto-compilaties, met als uitgangspunt diverse onderwerpen waarmee hij de afgelopen twee jaren is geconfronteerd als UMCU fotograaf. Onder de titel ‘Life Science’ heeft hij een serie foto’s geëxposeerd in het Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde als afscheid. “Ik ben nu bezig om de beelden ook in andere ziekenhuizen te mogen exposeren, want daar horen ze thuis.” Meer informatie: www.christimmersfotografie.nl.