Zelfportret op ware grootte

Imago Photour in Rotterdam

In Rotterdam is het nu door een samenwerking met het Nederlands Fotomuseum mogelijk om een foto van jezelf op ware grootte te laten maken, geheel analoog, in zwartwit en binnen een half uur. Dat gaat niet zomaar, het hele proces is gebaseerd op een opnieuw gebouwde camera naar het idee en ontwerp van de in 2011 overleden Duitse ingenieur Werner Kraus. Die een deel van het systeem ontwikkeld heeft ten behoeve van onderzoek aan de Wankel motor, maar in de 70-er jaren van de vorige eeuw is er een grote camera gebouwd. Met het eindigen van de productie van het speciale papier eindigde ook het functioneren van die camera.

Objectief

Het bouwen van zo’n grote camera is iets dat iedereen zou kunnen proberen, de twee echte hordes zijn het objectief en het opnamemateriaal. In dit geval levert het optisch systeem ook de mogelijkheid voor de persoon die het systeem intern bediend om te communiceren met de mensen die zichzelf fotograferen. Bij een brandpuntsafstand van ongeveer twee meter zou je voor een afbeelding op ware grootte zo’n vier meter afstand creëeren tussen persoon en filmvlak, door de spiegelconstructie ligt het filmvlak dichtbij het opnamevlak en is er communicatie mogelijk. Die gaat dan niet over hoe mensen op de foto willen, die vrijheid is onderdeel van het project, maar vooral over de scherpte, een centimeter naar voren of naar achteren maakt al een groot verschil, want macro-fotografie op dit formaat houdt in dat enige vorm van  scherptediepte ontbreekt. Vandaar dat op de afdrukken maar weinig echt scherp is. En of daar waar de foto onscherp is dat helemaal aan het buiten het scherptevlak liggen van het onderwerp ligt, of dat er nog meer optische verschijnselen van het speciale optische systeem een rol spelen blijft onduidelijk, want het optische deel van de camera blijft een geheim. Er is veel tijd en energie gestoken in het herontdekken van het ontwerp, en de wens om slechts één zo’n camera te hebben is sterk. Eén reizende dan, want het origineel staat in Berlijn en werkt ook.

Papier

Het andere probleem is het opnamemateriaal, er is gekozen voor direct klaar positief ontwikkelend zwartwit papier. Dat bestond vroeger, en het werkzame bestaan van de originele camera eindigde toen Ilford de productie van dat materiaal staakte. Om de kopie van de camera weer werkend te krijgen moest Harman er van overtuigd worden het materiaal weer in productie te nemen. Het wordt nu gemaakt op de Ilfochrome kunststof basis en heeft een onwaarschijnlijke hoogglans. Die kunststofbasis maakt ook het snel afwerken mogelijk, na een minuut of twintig is de foto ontwikkeld, gefixeerd, gespoeld en gedroogd. De foto, want ook al is het op ‚papier’, het is het echte origineel dat je te zien krijgt, is het enige exemplaar van de foto dat bestaat.

Licht

De verlichting wordt verzorgd door maar liefst vier 6000 Ws aggregaten van Hensel, hoe het zit met de lichtsterkte van het objectief blijft ook al onduidelijk, maar de gevoeligheid van het papier is nogal laag, dus is er veel licht nodig. Het objectief is ongeveer op ooghoogte van de bezoeker gemonteerd, vrijwel alle lampen staan aan dezelfde kant, met een reflectiescherm er tegenover. Een klassieke portretverlichting dus.

Fotomuseum

Via het fotomuseum kun je een afspraak maken om jezelf, alleen of met een paar mensen, te fotograferen. Daarvoor moet je wel betalen, meer daarover lees je bij het fotomuseum.

Kunst?

Bij dergelijke heel bijzondere projecten duikt dan soms de vraag op of het resultaat nu kunst is, of een technisch hoogstandje. Deze vraag wordt door Susanna Kraus wel helder beantwoord. Het gaat haar niet om de vraag of de foto als resultaat echt kunst is, het gaat om het hele proces dat de mensen die zich laten fotograferen doormaken. Dat begint bij de opname en de situatie waarbij je min of meer alleen en zelf bepaalt hoe je op de foto komt te staan, tot het moment dat de foto aan de muur hangt en je er zelf naast staat en er mee wordt geconfronteerd. Of dat ook zo werkt wanneer er een aantal van de gemaakte portretten in het Fotomuseum hangen is aan de bezoekers.

Analoog

Hoe complex en groot deze camera ook is, wat wel leuk is om aan de hand van het systeem weer eens te zien, is de principiële eenvoud van het analoge proces en het gemak waarmee je er zelf mee kunt experimenteren. Dat is in het digitale bereik ofwel een kwestie van filtertjes kiezen en toepassen, of het echt gebruiken van de digitale techniek, maar dat is enkel weggelegd voor een heel selecte groep begaafde elektrotechnische knutselaars.