Er zijn twee betekenissen toe te kennen aan het begrip overbelichting. De eerste is een visuele: wanneer de foto te licht is, is hij kennelijk overbelicht. Daar is achteraf wel wat aan te doen met de belichtingscorrectie van de RAW verwerking. De tweede is een technische en gaat niet zozeer over de totale foto maar over de lichtste stukken ervan. Dan spreek je van overbelicht wanneer er stukken van de foto volkomen wit geworden zijn. Beide verschijnselen kunnen samen optreden in dezelfde foto, maar dat hoeft niet. Niet elke overbelichte foto heeft uitgebleekte stukken. Bij het maken van foto’s kan de camera heel mooi aangeven welke delen van de foto overbelicht zijn. Toch is die aanduiding niet veel meer dan dat, want de grens waar de camera reageert hangt onder andere af van de beeldstijl instelling in de camera, de waarschuwing is gebaseerd op de JPEG voorvertoning. De volgende vraag is dan of de software die je gebruikt een zelfde grens hanteert, en of er dan misschien nog wat aan te doen valt, want aanpassingen aan de overbelichting zijn natuurlijk wat je als mogelijkheid van je RAW software verwacht.
Ik heb wat opnames gemaakt van een eigen testpatroon met grijstrappen en lichte kleurverlopen om te kijken wat daarvan terug te winnen valt als er sprake is ven het uitbleken, de camera, een Nikon D700 in dit geval, geeft een waarschuwing, sommige stukken zijn overbelicht.
Aperture
De waarschuwing zoals Apple’s Aperture die toont laat je denken dat de overbelichting nog veel erger is dan zoals door de camera aangegeven werd. Je kunt de grens waar de software gaat waarschuwen overigens aanpassen in de voorkeuren, 100% is de beste optie, dan krijg je niet te snel een waarschuwing. Maar met behulp van de verschillende gereedschappen die het programma biedt blijkt die waarschuwing flink terug te dringen te zijn. Zover zelfs dat je misschien wel denkt dat alles mogelijk is, maar vanaf een bepaalde correctie levert de wijziging geen extra informatie meer op, er ontstaan alleen egaal grijze vlakken waar dat eerst wit was. Kijk je naar gekleurde stukken dan blijkt magenta het moeilijkst terug te winnen te zijn, blauw, handig omdat de lucht nogal eens overbelicht wil raken, en geel zijn iets beter terug te winnen. Er zijn drie aanpassingen die je gezamenlijk kunt inzetten, of wanneer de overbelichting minder erg is heb je er misschien maar één of twee van nodig. Er is de belichting die aangepast kan worden, en natuurlijk meestal ook moet want er zal vaak sprake zijn van een overbelichte foto met uitgebleekte stukken. Maar soms ook niet en dan kun je proberen om alleen met de twee andere aanpassingen, de ‘recovery’ en de ‘highlights’ zoveel mogelijk informatie uit de uitgebleekte stukken van de foto terug te halen.
Capture One
Bij Capture One Pro7, net versie 7.1 overigens, gebruik je maar twee gereedschappen, namelijk de belichting en de highlight. Wanneer de hele foto overbelicht is zoals bij mijn testjes, is eigenlijk alleen een belichtings-aanpassing nodig. Je ziet dan wel dat de contrast-omvang minder geworden is, maar die kun je vervolgens met het niveau gereedschap, of de curve, daar kun je hetzelfde mee bereiken, het wit er weer in te brengen. Er zijn bij de RAW software nu eenmaal vaak verschillende opties om uiteindelijk hetzelfde eindresultaat te verkrijgen. Ook hier kun je het niveau waarbij de waarschuwing getoond wordt instellen, en gezien de hoeveelheid winst die je uit de uitgebleekte stukken terug kunt halen lijkt 255, het maximum dus, mij de beste keuze. Tenzij je natuurlijk altijd het lichtste deel van je foto net wat minder ver in de toonschaal wilt plaatsen, dan kun je ook 250 kiezen, de standaardwaarde. Overigens is de waarschuwing ook bij Capture One erger dan in de camera wordt aangegeven.
Lightroom
Bij Lightroom is er geen optie om de waarde waarop de overbelichtingswaarschuwing aanslaat zelf aan te passen, en verder valt op dat deze veel minder snel verschijnt dan bij Aperture of Capture One. Bij Lightroom kun je in het geval van een volledig te lichte opname zoals mijn testje gewoon de belichting terugschroeven tot de helderheid van het beeld klopt. Dan kun je met de instellingen voor zwarte en witte tinten zorgen dat er ook echt zwart en echt wit in de foto terugkeert. Heb je te maken met een goed belichte opname met te lichte stukken, dan is in principe alleen de aanpassing van de witte tinten nodig. Dat er ook een hooglichten schuif is, werkt wat verwarring in de hand, maar die werkt op het lichtgrijze deel van de toonschaal, en levert dus geen winst in de echt uitgebleekte stukken, hoewel de scheiding natuurlijk nooit absoluut is, enige invloed heeft het vaak wel, zeker als je grote aanpassingen doet.
Verschil?
De drie programma’s zijn volgens mij volledig aan elkaar gewaagd waar het gaat om het terugwinnen van overbelichte stukken, zowel de aanwezige gereedschappen als het behaalde resultaat, de winst zeg maar, zijn feitelijk hetzelfde, ook al zijn er wat kleine verschillen in benaming of is er een schuifje meer of minder.
