Meisje in de Gobi-woestijn, Mongolië, 2007 © Jeroen Toirkens
Ik hoef de lezer van dit blad natuurlijk niet te vertellen welke quote van Robert Capa zo vaak wordt gebruikt om een verband te leggen tussen de afstand tot een onderwerp en de kwaliteit van de foto. Het is wel een uitspraak om te onthouden. Al was het maar om als mentor tijdens portfoliobesprekingen tegen beginnende fotografen te zeggen dat ze niet bang moeten zijn voor hun onderwerp en dat een foto bijna altijd beter wordt als je een paar stappen dichter op je onderwerp afgaat (gebruik het advies maar, hoor, ik heb het ook van een ander).
Zoals alle regels is ook die ‘If you’re not close enough’-regel er een om niet als wet van Meden en Perzen te hanteren. De laatste jaren zien we meer een achteruitlopen van de fotograaf voordat hij op de knop duwt. Zeker als die een middenformaat camera gebruikt. Dat apparaat vraagt eerder om afstand, omdat de detaillering ertoe kan leiden dat een te nabij beeld de kijker de stuipen op het lijft jaagt.
In de documentaire fotografie zien we die neiging naar overzichten terug. Dit nummer is gewijd aan het genoemde genre, waarin het middenformaat zo’n belangrijke rol is gaan spelen – waar is toch die wat oudere man gebleven die schijnbaar achteloos zijn analoge Leica op zijn bolle buik liet bungelen?
Zie de voorbeelden verderop in dit blad van afstandelijkere fotografie. Daarvan ga ik natuurlijk helemaal niet zeggen dat ik die foto’s niet goed vind, want dan zou ik liegen. Als je het middenformaat goed gebruikt, is het prachtig om een mooi overzicht te maken waarop veel is te zien. En wat tot nadenken stemt.
En het valt ook niet mee met dat dichterbij komen. Zolang we mensen in verre landen in grote problemen zien, kunnen we dat nog wel hebben, zelfs in close up. Maar hoe dichterbij zich een probleem voordoet, hoe vaker mensen zich afwenden. Ellende moet niet te dichtbij komen. Daar worden we onrustig van.
Zo werd ik onrustig van het interview met Karen Vlieger op de NVF-pagina’s (54/55). Het is een gesprek met een vrouw die weet dat ze niet lang meer te leven heeft. Nu ken ik haar niet goed, maar wel een beetje. Ik sprak haar vorig jaar even op een bijeenkomst, en ik kan me herinneren dat ik ooit haar portfolio bekeek toen zij begon als fotograaf en ik fotochef was bij de Volkskrant. Geen idee meer of ik toen nog dat dichterbij-advies gaf, trouwens. Met het interview kwam het slechte nieuws dus dichtbij. Ik kan alleen maar publiekelijk verklaren dat ik Karen een dappere vrouw vindt, omdat ze haar lot gebruikt om er iets goeds mee te doen. Soms is dichtbij verontrustend en tegelijkertijd – als je blijft kijken en nadenken – hartverwarmend.
Edie Peters
Hoofdredacteur P/f
